تبیین مؤلفه‌های آموزش شهرسازی با تأکید بر شاخص‌های شهر اسلامی
محورهای موضوعی : شاخص‌های شهر ایرانی اسلامی
علیرضا صابرمنش
1
,
حسن احمدی
2
*
,
ناصر براتی
3
1 - دانشجوی دکتری شهرسازی گروه شهرسازی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین
3 - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان
کلید واژه: آموزش شهرسازی, شهر اسلامی, معادلات ساختاری و مدل لیزرل. ,
چکیده مقاله :
شهر اسلامی، واژه مناقشه آمیزي است که منشأ مباحث گسترده و دنباله داري است که مفهوم آن از آغاز تاکنون، تحولات و تطورات گوناگونی را تجربه نموده است.علی‌رغم تردیدها و اختلاف‌نظرها بر سر تعریف و تعیین گسترۀ موضوعی، اما مسئله این است که تاکنون به اندازه کافی به این تحولات و تطورات مفهوم شهر اسلامی به صورت منسجم پرداخته نشده است. علاوه بر این آموزش شهرسازی نیز تحت تأثیر شرایط اجتماعی تغییر کرده است. با شناسایی مؤلفه‌های آموزش شهرسازی به ویژه شهر اسلامی و سنجش ارتباط این آموزش‌ها با واقعیت حرفه برای اتصال دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته با دنیای بیرون و بازار کار می‌توان به این هدف دست یافت. بنابراین ضرورت پژوهش، منتج به کالبدشکافی مؤلفه‌های آموزش شهر اسلامی می‌شودکه می‌تواند به‌عنوان يكي از راه كارهاي ارتقای دانش، مهارت و نگرش اساتید و دانشجویان درباره مسائل کمی و كيفي رشته شهرسازی باشد. با توجه به جایگاه آموزش شهرسازی و لزوم تبیین شاخص‌های شهر اسلامی، این پژوهش به دنبال تبیین مؤلفه های آموزش شهرسازی با تأکید بر شاخص های شهر اسلامی و سنجش میزان تأثیر آنها بر شاخص های شهر اسلامی كه نقش كليدي در تصميم سازي و تصمیم‌گیری درباره مسائل شهري دارد و می‌تواند به اجرايي شدن اهداف و درگیر نمودن اساتید و دانشجویان رشته شهرسازی در فرایند یادگیری اشاره داشته باشد. لذا سؤال اصلی، شناسایی نقش و جایگاه شاخص های شهر اسلامی در محتوای آموزش رشته شهرسازی یا فرایند تهیۀ طرح‌های شهری است. تحقیق حاضر بر اساس هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر نحوۀ گردآوری داده ها، تحقیق پیمایشی به شمار می‌آید و از شیوۀ مدل‌سازی معادلات ساختاری بهره گرفته است.یافته-های پژوهش نشان می دهد که کیفیت، روش‌ها و ابزار آموزش با میزان ضریب مسیر 5.22، مربیان و مدرسان با میزان ضریب مسیر 3.26، عوامل اساسی آموزش با میزان ضریب مسیر 4.19، مهارت‌های آموزشی با میزان ضریب مسیر 5.08 و در نهایت ارزش‌های آموزشی با میزان ضریب مسیر 4.55 و همگی با احتمال 99 درصد بر شاخص های شهر اسلامی در بین دانشجویان شهرسازی، تأثیر معنادار دارد. از سوی دیگر ارزیابی یافته ها نشان داد که وجود مؤلفه‌های شهر اسلامی می‌تواند در افزایش دانش اساتید و برقراری ارتباط مؤثر با دنیای حرفه مثمر ثمر باشد و انگیزه دانشجویان را نیز افزایش دهد.
As a controversial term,Islamic city is the source of wide and continuous debates, which experienced the large changes and developments since its onset. Although, there is many doubts and disagreements on the definition and determination of the urban planning terms, such as Islamic city,it has been as an academic major for more than a century and experienced many changes, particularly under the influence of social circumstances. The connection between the students and graduates of this field with the sectors of academic world and the labor market can be achieved with identifying the components of teaching in urban planning, particularly the Islamic city, which also result in the strong influence of these components on the teaching of this field.One of the ways to improve the knowledge, skills and attitudes of professors and students about quantitative and qualitative debates in urban planning is the necessity of research withfocusingon the components of Islamic city teaching. Considering the position of urban planning teachingand the need to explain the indicators of the Islamic city, this research seeks to explain the teachingcomponents related to urban planning with an emphasis on the indicators of the Islamic city. The main purpose is to identify the role and place of Islamic city indicators in the context of teaching. This research is an applied and survey research based on the purpose, and data collection, respectively. It used the method of structural equation modeling, too. Using the library and documents methods besides by using the studying and reviewing the previous works, the main variables of the model and the indicators related to each one were extracted. The necessary corrections, additions and adjustments were made by helping the opinion of the experts. Then, a questionnaire was designed based on these variables and indicators. This questionnaire let us to determine the importance of each of the obtained indicators in the form of a question and through a five-point Likert scale. We confirmed the validity of this questionnaire by the relevant experts. This questionnaire was filled by the opinion of many students in the studied area. The results show that the quality, methods and teachingaidswith a path coefficient of 5.22, trainers and lecturers with a path coefficient of 3.26, the basic factors of teaching with a path coefficient of 4.19, teaching skills with a path coefficient of 5.08 and finally theteachingvalueswith a path coefficient of 4.55 and all with a probability of 99%havethe significant impacts on the indicators of the Islamic city for the urban planning students. However, the evaluation of the findings showed that the presence of the components of the Islamic city can be important to increase the knowledge of professors andthe motivation of students and to establish an effective connection with the world.
الوندی¬پور، نینا و دیگران (1395) «معرفی رویکرد آموزشی برنامه‌ریزی طراحی¬محور در آموزش شهرسازی (برنامه‌ریزی شهری)»، فصلنامه معماری سبز، سال دوم، شماره 4، پاییز، صص 1-15.
بابایی سالانقوچ، احسان و دیگران (1396) «تبیین انگارۀ شهر اسلامی با استفاده از نسخۀ تحلیل موقعیت روش نظریۀ زمینه¬ای»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره نوزدهم، سال ششم، تابستان، صص 1-23.
باقري، اشرف السادات (1386) نظریه‌هایی درباره شهرهای قلمرو فرهنگ اسلامی، تهران، امیرکبیر، صص 1-123.
بحرینی، حسین و الهام فلاح¬منشادی (1395) «تحلیلی بر ضرورت وجودی دوره کارشناسی شهرسازی در دانشگاه¬های ایران»، فصلنامه هویت شهر، سال دهم، شماره 26، تابستان، صص 1-12.
--------------------------- (1398) «تحلیل آموزش شهرسازى در ایران و رابطه آن با نقش متخصص شهرسازى»، فصلنامه هویت شهر، سال سیزدهم، شماره 40، زمستان، صص 12-22.
بیات، بهرام (1394) جامعه‌شناسی فضاهایی بی‌دفاع شهری (مفهوم، شاخص ها و راهکارها)، کنفرانس بین‌المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق‌های آینده، نگاه به گذشته، تهران، https://civilica.
com/doc/607748T، صص 1-9.
حبیبیان، هما (1394) «تطبیق شاخص‌های شهرسازی اسلامی در فضای شهری (نمونه موردی: راسته‌بازار مظفریه شهر همدان»، مطالعات محیطی هفت حصار، سال چهارم، شماره 11، بهار، صص 15-32.
خدایی، زهرا و علی‌اکبر تقوایی (1390) «شخصیت¬شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره 40، تابستان، صص 102-111.
دانایی فرد، حسن (1388) تحلیلی بر موانع تولید دانش در حوزه علوم انسانی: رهنمودهایی برای ارتقای ظرفیت سیاست ملی علم ایران، سیاست علم و فناوری، 2(1)، 2-15، صص 2-15.
سیمونی، پیونیک و مریم عباسی (1399) «ارزیابی رابطه آموزش دانشگاهی و فعالیت حرفه¬ای در رشته‌های معماری و شهرسازی (نمونه تفصیلی: دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر)»، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره سی¬وپنجم، شماره 1، بهار، صص 21-54.
شبانکاره، خدیجه و علی حمیدی (1397) «سنجش روایی در پژوهش‌های علم ارتباطات و دانش‌شناسی»، فصلنامه پژوهشگاه علم و فناوری ایران، دوره سی¬و¬چهارم، شماره 3، بهار، صص 1103-1124.
صابرمنش، علیرضا و دیگران (1400) «تبیین مؤلفه¬های آموزش شهرسازی با تأکید بر ارتباط با اجتماع یادگیری حرفه‌ای»، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، سال ششم، شماره 17، صص 147-178. doi: 10. 22054/urdp.2021. 63922. 1382.
صادقی شاهدانی، مهدی و مهدی خوشخوی (1396) «تحلیل مقایسه¬اي نقش مؤلفه¬هاي اقتصادي و فنی در بهبود کارایی مصرف انرژی‌بخش خانگی ایران»، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، شماره 27، بهار، صص 1-22.
صفاپور، مسعود و مهیار سجادیان (1394) «جستاری بر تحولات و تطورات مفهوم شهر اسلامی»، فصلنامه جغرافیا و برنامه¬ریزي شهري چشم¬انداز زاگرس، دوره هفتم، شماره 24، تابستان، صص 152-176.
طالبی، زینب و دیگران (1395) «ضرورت آموزش کارگاهی در توانمندسازی دانشجویان شهرسازی در کاربرد دانش از منظر مدل¬های یادگیری سازنده¬گرا»، مدیریت شهری، شماره 45، زمستان، صص 57-72.
----------------- (1396) «جایگاه علوم اجتماعی در آموزش رشته شهرسازی؛ تحولات و چالش‌های پیش رو»، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال یازدهم، شماره 4، پیاپی (39)، زمستان، صص 42-67.
طبیب¬زاده، کیمیا سادات و محمد پروا (1400) «آموزش معماري در ايران و مشکلات پيش روي آن»، معماری¬شناسی، سال سوم، شماره 18، بهار، صص 1-12.
علی‌محمدی، پریسا (1386) «نقش تجربه باواسطه (رسانه¬اي) در شناخت دانشجويان معماري معاصر ايران»، نشريه هويت شهر، سال اول، شماره 1، پاییز و زمستان.
فلاح ¬منشادی، الهام (1393) «ارزیابی محتوای آموزش شهرسازی با تأکید بر مقطع کارشناسی در ایران»، رساله مقطع دکتری شهرسازی، دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی، اسفندماه.
قضایی، محمد و محسن جهاندار (1392) «شناسایی و تبیین مؤلفه‌های شهر اسلامی و تطبیق آن با وضع موجود مشهد مقدس»، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین، https: //civilica. com/doc/231941.
کلانتری خلیل‌آباد، حسین و دیگران (1393) «مؤلفه‌های اجتماعی الگوی شهرسازی ایرانی و اسلامی»، نقش‌جهان، سال چهارم، شماره 1، صص 17-26.
مشکینی، ابوالفضل و علی رضایی مقدم (1393) «بررسی مؤلفه‌ها و شاخص‌های شهر اسلامی با تأکید بر نقش و اهمیت فرهنگ‌سازی در تحقق الگوی شهرسازی اسلامی- ایرانی»، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد مقدس، آبان ماه.
موحد، علی و دیگران (1391) «بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی (مطالعه موردی: شهر ری)»، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره دوم، شماره 5، صص 21-42.
نقی‌زاده، محمد تقی (1377) صفات «شهر اسلامی» در «متون اسلامی، هنرهای زیبا 4 و 5(0)، صص 12-23.
---------------- (1384) کعبه: تجلی و تفسیر زیبایی هستی، هنرهای زیبا، 7(17) ، صص 1-21.
نقی¬زاده، محمد (1391) «شهر اسلامی: شهر متذکر به حس حضور»، دومین همایش ملی شهر اسلامی، اصفهان، https: //civilica. com/doc/24268.
هنری، حبیب (1390) «طراحی مدل معادلات ساختاری سرمایۀ اجتماعی و مدیریت دانش در سازمان‌های ورزشی»، پژوهش¬های مدیریت ورزشی و علوم حرکتی، سال اول، شماره 1، پاییز، صص 18-41.
یالپانیان، علی و دیگران (1396) «کاربست الگوی مدیریت¬گرا (سیپ) در ارزشیابی نظام آموزشی شهرسازی ایران»، مدیریت شهری، شماره 49، زمستان، صص 5-25.
AlSayyad, N., & Tureli, I. (2009) Islamic urbanism. International encyclopedia of human geography. Elsevier, Oxford.
Dalton, L. C. (2001) Weaving the fabric of planning as education. Journal of Planning Education and Research, 20(4), 423-436.
Davies, F., Goode, M., Mazanec, J., & Moutinho, L. (1999) LISREL and neural network modelling: two comparison studies. Journal of Retailing and Consumer Services, 6(4), 249-261.
Ferdowsian, F. (2002) Modern and traditional urban design concepts and principles in Iran.
Frank, A. I. (2006) Three decades of thought on planning education. Journal of Planning Literature, 21(1), 15-67.
Hox, J.
J.
, & Bechger, T.
M.
1998 An introduction to structural equation modeling Olesen, K. (2018) Teaching planning theory as planner roles in urban planning education. Higher Education Pedagogies, 3(1), 302-318.
Sandercock, L. (1999) Expanding the ‘language’of planning: A meditation on planning education for the twenty‐first century.
Sweet, E. L., & Etienne, H. F. (2011) Commentary: Diversity in urban planning education and practice. Journal of Planning Education and Research, 31(3), 332-339.
Vieira, A. L. (2011) Interactive LISREL in practice.