تبیین زمینه‌های تحقق پایداری در بافت های قدیم و فرسوده با رویکرد بازآفرینی شهری یکپارچه؛ مطالعه موردی: بافت قدیم شهر کاشان
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامی
1 - استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
کلید واژه: بافت قدیم کاشان, فرسودگی, بازآفرینی یکپارچه, پایداری,
چکیده مقاله :
امروزه بافت قدیم شهر کاشان به عنوان یکی از پهنه‌های شهری با وجود برخورداری از پتانسیل‌ها وظرفیت‌های پنهان برای توسعه‌های آتی درون شهری با مشکلات عدیده‌ای از جمله، کمبود خدمات شهری، عدم توانمندی ساکنان بافت، گسترش آسیب‌های اجتماعی، پایین بودن سطح بهداشت و سلامت، عدم امنیت، بحران ایمنی و تاب‌آوری پایین در برابر بلایا (ناپایداری کالبدی) مواجه می‌باشند، لذا برای حل این معضلات، سیاست‌ها و رهیافت‌های سنتی مداخله در بافت فرسود و ناکارآمد شهری مانند باز توسعه و نوسازی شهری نمی‌تواند جواب‌گو باشد و نیاز به كارگیری الگوها و رهیافت نوینی از مداخله مکان مبنا در محله‌های ناکارآمد و فرسوده شهری تحت عنوان بازآفرینی شهری پایدار است. این پژوهش بر آن است ضمن بررسی ابعاد مختلف فرسودگی و چالش‌های پیش رو در بافت قدیم شهر کاشان به تبیین زمینه‌های تحقق پایداری در تمامی ابعاد بافت با رویکرد بازآفرینی شهری یکپارچه بر اساس کاربست تحلیلی بپردازد. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه انجام تحلیلی- تبیینی در استفاده از اسناد و مدارک نظری مرتبط با موضوع پژوهش است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، راهبردهای بازآفرینی یکپارچه در ابعاد مختلف پایداری می‌تواند الگوی مناسبی برای رفع مشکل انواع فرسودگی و شکل‌گیری فرم فضایی پایدار و هوشمند در بافت قدیم شهر کاشان باشد.
Today, the old texture of Kashan as one of the urban areas, despite having concealed potentials and capacities for future urban development, holds an ample of problems including lack of urban services, inability of tissues residents, spread of social harms, low level of health, insecurity, safety crisis and low resilience to calamities (physical instability). Therefore, to resolve these problems, traditional policies and approaches intervention in urban dysfunctional and worn tissues such as urban redevelopment and renovation cannot be accountable and there is a need to apply state-of-the-art patterns and approaches to place-based intervention in urban dysfunctional and worn tissues neighborhoods under the title of sustainable urban regeneration. This study intends to investigate the different dimensions of erosion and the challenges ahead in the old texture of Kashan to explain the context of sustainability realization in all dimensions of the texture with the approach of integrated urban regeneration based on analytical application. The research is categorized in practical sort in terms of purpose and analytical-explanatory in terms of using theoretical documents related to the research topic. The results show that integrated regeneration strategies in different dimensions of sustainability can be an appropriate model for resolving the problem of various types of exhaustion and the formation of a stable and intellectual spatial form in the old texture of Kashan.
احمدی، حسن، افرادی، کاظم، ربیعی پارسا، سعید (1392)، «بررسی ماهیت، ابعاد و روندهای بروز بیماری فرسودگی در بافت های شهری»، ماهنامه پیام مهندس، پیاپی سال دوازدهم، شماره 1، شماره مسلسل 60، 76-70.
اردشیری، مهیار (1383)، «بررسی بازتاب‌های اقتصادی مداخله در بافت کالبدی شهرها»، فصلنامه هفت شهر، دوره یک، شماره 15، 66-75.
ارزمانی، میثم، وطن پرست، مهدی، معتمدی، محمد (1399)، «تحلیل بازآفرینی شهری با تأکید بر بعد کالبدی مطالعه موردی: شهر بجنورد»، فصلنامه شهر پایدار، دوره3، شماره 2، 104-93.
آیت، نرگس سادات (1387)، بازآفرینی شهری در بافت کهن شهر سمنان، پایان نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
ایزدی، آرزو، ناسخیان، شهریار، محمدی، محمود (1397)، «تبیین چارچوب مفهومی بازآفرینی پایدار بافت های تاریخی (بررسی اسناد، بیانیه‌ها و منشورهای بازآفرینی)»، نشریه مطالعات باستان شناسی پارسه، سال 2، شماره 6، 177-161.
بابایی اقدم، فریدون، کاملی فر، زهرا، کاملی فر، محمد جواد (1395)، «استخراج شاخص‌های شناسایی بافت فرسوده ی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی:منطقه4تبریز)»، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس، دوره هشتم، شماره28، 38-19.
بحرینی، حسین؛ ایزدی، محمد سعید و مفیدی، مهرانوش (1392)، «رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار)»، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 9، 30-17.
پاکزاد، جهانشاه (1386)، سیر اندیشه‌ها در شهرساز، انتشارات شهرهای جدید.
پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز (1389)، « سیر تحول مفهوم‌شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت های فرسودة شهری»، فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی اسلامی، شماره اول، 92-73.
پوراحمد، احمد؛کشاورز، مهناز؛ علی اکبری، اسماعیل و هادوی، فرامرز (1396)، «بازآفرینی پایدار بافت های ناکارآمدی شهری مورد مطالعه (منطقه 10 شهر تهران)»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 37، 194-167.
پورسراجیان، محمود (1394)، «ارزش‌های محله تاریخی و معیارهای تغییر در آن از نظر ساکنین»، باغ نظر، شماره 12(35)، 39-52.
پورجعفر، محمد رضا (1388)، مبانی بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهرها، انتشارات پیام، چاپ اول، تهران.
تاجیک، زهره، پورموسوی، سید موسی، سرو، رحیم (1398)، «بازآفرینی اقتصادی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد برنامه ریزی راهبردی؛ مطالعه موردی: منطقه 10 شهر تهران»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 9، شماره 37، 65-53.
توپچی خسروشاهی، مسعود، جباریان پاک نژاد، داود (1394)، «بررسی راهبردهای بازآفرینی کالبدی در بافت های تاریخی (مطالعه موردی: بافت تاریخی- فرهنگی شهر تبریز)»، اولین کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز.
تیزدل، استیون؛اُک، تَنِر، هیث، تیم (1379- الف)، «محله‌های تاریخی شهر»، نشریه هفت شهر، ترجمه حمید خادمی، سال اول، شماره 1، 17- 8.
تیزدل، استیون؛ اُک، تَنِر و هیث، تیم (1379- ب)، «چالش‌های اقتصادی محله‌های تاریخی»، نشریه هفت شهر، دوره 1، شماره 2، 29-49.
چینی‌چیان، مرتضی (1380)، «تحلیل‌های اقتصادی فرسایش محلات شهری و سیاست‌های مناسب برای مبارزه با آن»، نشریه هفت شهر، شماره 4، 27-16.
حاجی علی اکبری، کاوه (1396)، چارچوب‌های توسعه محله‌ای در بافت های فرسوده و ناکارآمد شهر تهران و سازوکارهای تحقق آن، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
حبیبی، کیومرث (1386)، بهسازی و نوسازی بافت های کهن شهری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه کردستان، کردستان.
حسن‌زاده، مهرنوش؛ سلطان‌زاده، حسین (1395)، «حسین طبقه بندی راهبردهای برنامه‌ریزی بازآفرینی بر اساس سطح پایداری بافت های تاریخی»، فصلنامه فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی- اسلامی، شماره بیست سوم، 29-19.
حسین‌زاده، سید رضا، خسروی بیگی، رضا، ایستگلدی، مصطفی، شمس الدینی، رضا (1390)، «ارزیابی پایداری زیست محیطی در نواحی شهری با استفاده از فن تصمیم‌گیری چند معیاره تخصیص خطی (مطالعه موردی: شهر بندرترکمن)»، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 6، شماره 16، 51-31.
حسینی، سید باقر، رضازاده، راضیه، باقری، محمد، عظمتی، حمید رضا، قنبران، عبدالحمید (1388)، «پایداری زیست محیطی در فضاهای باز شهری: ارزیابی کیفی محلات مسکونی در تبریز»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 11، شماره4، 173-173.
خاک زند، مهدی، آقابزرگی، کوروش (1394)، «تحلیلی بر مولفه‌های زیست محیطی توسعه پایدار در راستای بازسازی فضاهای شهری»، کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز.
داوودپور، زهره، نیک نیا، ملیحه (1390)، «بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری راهبردی به سوی دستیابی به ابعاد کالبدی توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده کوی سجادیه)»، فصلنامه آمایش محیط، دوره 4، شماره 15، 57-31.
دویران، اسماعیل، مشکینی، ابوالفضل، کاظمیان، غلامرضا، علی آبادی، زینب (1390)، «بررسی مداخله در ساماندهی بافت های فرسوده و ناكارآمد شهری با رویكرد تركیبی (نمونه موردی: محله زینبیه زنجان)»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره هفتم، 90-71.
رازقی اصل، سینا، خوشقدم، فرزانه (1396)، «سنجش عوامل بهبود پایداری اجتماعی در بازآفرینی از منظر ساکنان مطالعه موردی: محله شیوا تهران»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، شماره 22، 73-59.
زنگی‌آبادی، علی، غلامی، یونس، موسوی، سید علی (1390)، «بررسی رویکرد بازآفرینی شهری با استفاده از مدل سوات؛ نمونه موردی بافت مرکزی شهر مشهد»، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، سال 9، شماره 30، 77-57 .
زیته، کامیلو (1385)، ساخت شهر براساس مبانی هنری، ترجمه فریدون قریب، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
سجادزاده، حسن، دالوند، رضوان، حمیدی‌نیا، مریم (1395)، «نقش بازآفرینی با رویکرد محرک توسعه در محلات سنتی (نمونه موردی: محله حاجی شهر همدان)»، نشریه شهرساری و معماری هفت شهر، دوره 4، شماره 53 و 54، 76-54.
سرور، هوشنگ (1398)، «شناسایی بافت های فرسوده شهری بر اساس شاخص‌های کالبدی مطالعه موردی: منطقه یک شهر تبریز»، فصلنامه شهر پایدار، دوره2، شماره 1، 14-1.
شریف نژاد، مجتبی، جعفری، کمال (1391)، «تدوین شاخص‌های پایداری زیست محیطی از مراکز محلات بافت تاریخی (نمونه موردی: مراکز محلات شاه ابوالقاسم، وقت ساعت و فهادان شهر یزد»، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، تهران.
شماعی، علی، پوراحمد، احمد (1384)، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
صباغی، عاطفه (1392)، «تدوین سازوكار به كارگیری بازآفرینى شهرى در مواجهه با بافت هاى فرسوده شهرى مطالعه موردى: محله جولان شهر همدان»، پژوهش هاى شهرى هفت حصار، شماره چهارم، سال اول، 56-45.
صحی زاده، مهشید و ایزدی، محمد سعید (1383)، «حفاظت و توسعه شهری: دو رویکرد مکمل یا مغایر»، مجله آبادی، دوره 14، شمار43، 22-12.
صداقت رستمی، کبریا، اعتماد، گیتی، بیدرام، رسول، ملاذ، جعفر (1390)، «تدوین شاخص‌های شناسایی بافت های ناکارآمد»، مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، سال اول، شماره اول، 120-103.
عزیزی، محمد مهدی (1380)، «توسعه شهری پایدار، برداشت و تحلیلی از دیدگاهای جهانی»، نشریه صفه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، سال یازدهم، شمار 28، 27-14.
فرجی ملائی، امین (1389)، «انواع روش‌های مداخله در بهسازی و نوسازی شهری»، ماهنامه اطلا ع رسانی، آموزشی، پژوهشی شوراها، شماره54، 117-134 .
فرخ زنوزی، عباس (1380)، «ضرورت نوزایی شهری»، فصلنامۀ هفت شهر، سال دوم، شمارة چهارم، 16-5.
فری، هیلدر براند (1387)، طراحی شهری به سوی یک شکل پایدارتر شهر؛ مترجم: بحرینی، سید حسین، تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
گلـکار، کـوروش (1388)، «طراحـی شـهری: تحلیـل گونـه شـناختی تئوری هـا»، دانشـکده معمـاری و شهرسـازی، دانشـگاه شـهید بهشـتی، نشـریه صفـه، پاييز و زمستان، دوره 9، شماره 29، 16-33.
آتیشین بار، محمد (1388)، «تداوم هویت در منظر شهری»، نشریه باغ نظر، شماره 6 (12)، 45-56.
خانی، علی (1389)، «بافت های فرسوده شهر تهران، مسائل و راهبردها»، نشریه اینترنتی نوسازی، شماره 10.
لطفی، سهند (1390)، تبارشناسی بازآفرینی شهری، ازبازسازی تا نوزایی، چاپ اول، انتشارات آذرخش، تهران.
محمد صالحی، زینب؛ شیخی، حجت؛ رحیمیون، علی اصغر (1392) «بهسازی کالبدی - محیطی بافت مرکزی شهر با رویکرد توسعه شهری پایدار»، مجله مطالعات شهری، دوره 2، شماره 7، 88-73.
مشکینی، ابوالفضل؛ موحد، علی؛ احمدی فرد، نرگس (1395)، «بررسی سیاست بازآفرینی در بافت های فرسوده شهری با استفاده از ماتریس SWOT و QSPM مطالعه موردی: منطقه 12 کلانشهر تهران»، مجله پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 4، 568-549.
موسوی، حمیدرضا (1385)، ضرورت بگارگیری الگوهای فرایند طراحی شهری با تمرکز مشارکت مردم، دومین سمینار ساخت وساز در پایتخت، دانشگاه تهران، 23- 11.
نوریان، فرشاد، آریانا، اندیشه (1391)، «تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری مطالعه موردی: میدان امام علی (عتیق) اصفهان»، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 17، شماره 2، 27-15.
هنرور، نیلپر (1380)، «بررسی تحول قطعنامه‌های مرمت شهری در ایران»، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، دوره 1، شماره 3، 31-14.
یعقوبی، مهدی، شمس، مجید (1398)، «بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار: مطالعه موردی شهر ایلام»، فصلنامه شهر پایدار، دورۀ 2، شماره 1، 77-63.
یوسفی، مهسا و اعتمادی، شهرزاد (1397)، «تدوین شاخص‌های کالبدی در بازآفرینی میادین ناکارآمد شهری با رویکرد حس مکان»، هشتمین کنفرانس بین المللی توسعه پایدار، عمران و بازآفرینی شهری، قم.
Agyeman, J. & Evans, B (2003), Toward Just Sustainability in Urban Communities: Building Equity -Rights with Sustainable Solutions. Annals of the American Academy of Political and Social Science, 590, 35-53.
Ashworth, G. J (1991), Can places be sold for tourism? In Marketing tourism places, G. J. Ashworth and B. Goodall (Eds). London: Routledge.
Assefa, G. & Frostell, B (2007), “Social Sustainability and Social Acceptance in\technology Assessment: A Case Study of Energy Technologies”. Technologies in Society (29): 63-78.
Batey, P (2000), Urban Regeneration in Britain: Progress, Principles and Prospects, International Symposium on Regeneration of City Down Town.
Bianchini, F. & Parkinson, M (1993), Cultural Policy and Urban Regeneration: The Western European Experience. Manchester: Manchester University Press.
Bier, Thomas (2001), Urban Sprawl and Decline Prospects for Change”. Public works management & policy, 83 - 87.
Chan, E; & Lee, G. K. L (2008), Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85 (2), 243-256.
Colantonio, A., & Dixon, T (2011), Urban Regeneration & Social Sustainability: Best Practice from European Cities. Oxford: Wiley-Blackwell.
Colantonio, A., & Dixon, T (2009), Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe. Oxford: Oxford Brookes University: Oxford Institute for Sustainable Development (OISD).
Conzen, Michael R. G (1966), Historical townscapes in Britain: A problem in applied geography. In Northern geographical essays in honor of G. H. J. Daysh, J. House (Ed). Newcastle upon Tyne, UK: Oriel.
Davidson, K. M., Kellett, J., Wilson, L. & Pullen, S (2011), Assessing urban sustainability from a social democratic perspective: a thematic approach, Local Environment. The International Journal of Justice and Sustainability, 17 (1):57-73.
Doratli, N (2000), a model for conservation and revitalization of historic urban quarters in Northern Cyprus, Unpublished PhD thesis, Eastern Mediterranean University.
Doratli, N., Hoskara, S. O. & Fasli, M (2004), an analytical methodology for revitalization strategies in historic urban quarters: A case study of the walled city of Nicosia. North Cyprus. Cities, 21 (4): 329–348.
Friedrichs, Jiirgen (1993), a theory of urban decline: economy, demography and political elites. Urban Studies, 30, 6: 907 - 917.
Furlan, R. & Faggion, L (2017), “Urban Regeneration of GCC Cities: Preserving the Urban Fabric’s Cultural Heritage and Social Complexity”. Journal of Historical Archaeology & Anthropological Sciences, Volume 1 (1). pp: 14-18.
Godschalk, David, and William Anderson (2012), Sustaining Places: The Role of the Comprehensive Plan, APA Report, 567.
Hull city council (2000), urban regeneration, to promote urban regeneration and anti-poverty strategies. Development Plans Team, Kingston upon Hull.
Jokilehto, J (1999), a history of architectural conservation. Oxford, UK: Butterworth-Heinemann.
Kidokoro, T., J. Okata, S. Matsumura, N. Shima (2008), “Vulnerable Cities: Realities, Innovations and Strategies”. Sustainable Urban Regeneration 40– 64.
Lang, T (2005), Insights in the British Debate about Urban Decline and Urban Regeneration. Working Paper. Erkner. Leibniz-Institute for Regional Development and Structural Planning.
Larkham, Peter J (1996), Conservation and the city. London: Routledge.
Lee, Sugie. (2005), Metropolitan growth patterns’ impact on intra-regional spatial differentiation and inner-ring suburban decline: inSights for smart growth. Georgia Institute of Technology.
LUDA (2005), Compendium: Handbook 3, Sustainable urban regeneration and its assessment. LUDA project.
McDonald, S., Malys, N., & Maliene, V (2009), Urban Regeneration for Sustainable Communities: A Case Study. Technological and economic development OF ECONOMY, Baltic Journal on Sustainability, 15 (1), 49–59.
Mehan, A (2016), Urban Regeneration: A Comprehensive Strategy for Achieving Social Sustainability in Historical Squares. International Multidisciplinary Scientific Conference on Social Sciences and Arts, 2, 863-867.
Metzger, John T (2009), “Planned abandonment: The neighborhood life‐cycle theory and national urban policy”. Housing Policy Debate 7 – 40:11-1.
Natividade-Jesus, E. , Almeida, A. , & Sousa, N (2019), A Case Study Driven Integrated Methodology to Support Sustainable Urban Regeneration Planning and Management, Sustainability Journals, 11 (15), 4129; https://doi. Org/10. 3390/su11154129.
Noon, David; Canham, James Smith, & EaglandNoon, Martin (2000), Economic Regeneration and funding. Urban Regeneration. London: A Handbook. 61-85.
Ozdemir, Sila (2014), intervening to Urban Decline by Urban Design Tools in Walled cities: Lefkosa. Middle East Technical University.
Pendlebury, J (2005), The Modern Historic City: Evolving Ideas in Mid-20th -centery Britain, Journal of Urban Design 10(2), 253-273.
Rasoolimanesh, S. M., Badarulzaman, N., & Jaafar, M (2012), City Development Strategies (CDS) and Sustainable Urbanization in Developing World. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 36, 623–631.
Robert, S (2008), urban Regeneration, Hand book, London.
Roberts, P (2000), the evolution, definition and purpose of urban regeneration, in P. Roberts and H. Syke (Eds.). Urban Regeneration, a Handbook. British Urban Regeneration Association, SAGE Publications, London, 9–36.
Roberts, P & Sykes, H (2000), Urban Regeneration: Handbook. London: Sage Publications.
Seeo, J. K (2002), Re- urbanization in Regenerated Areas of Manchester and Glasgow: New Residents and the Problems of Sustainability. Elsevier, 19 (2), 113-121.
Tallon, A (2010), Urban regeneration in the UK. Abingdon: Routledge.
Tiesdell, S; Taner, O. & Tim, H. (1996), Revitalizing Historic Urban Quarters, Architectural Press, London.
Vehbi, B, O. & Hoskara, S, O (2009), “A Model for Measuring the Sustainability Level of Historic Urban Quarters”. European Planning Studies 17 (5). pp: 715-739 from: www. Tandfonline. Com/doi/abs/10. 1080/09654310902778201.
Weingaertner, C., & Moberg, Å (2014), Exploring Social Sustainability: Learning from Perspectives on Urban Development and Companies and Products. Sustainable Development, 22 (2), 122–133.
Williams P. Waste recycling. T. Williams Paul (2005), Waste treatment and disposal. 2^nd Ed. England: John Wiley and Sons;52-150.