تحلیل تطبیقی مفهوم سنت و مدرنیته از دیدگاه دکتر سید حسین نصر؛ نگاهی سنت‌گرا بر مفهوم شهر اسلامی
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامی
حمیدرضا صارمی
1
,
سیده نیلوفر هاشمی
2
*
1 - دانشیار رشته شهرسازی، گروه شهرسازی و طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
2 - پژوهشگر شهرسازی
کلید واژه: سید حسین نصر, شهر سنتی اسلامی, شهر مدرن اسلامی, سنت گرایی,
چکیده مقاله :
اندیشه سنتی و متجدد همواره در حوزه‌های علمی- معرفتی مختلف محل بحث گروه‌هایی با دیدگاه‌های متفاوت بوده و هر گروه سعی می‌کند این مفاهیم را بر اساس درک خود از موضوع و متناسب با جهان‌بینی خاص خود تعریف کرده و یا شاخص‌بندی کند. بحث‌ها پیرامون مفهوم سنت و مفهوم مدرنیته، کارکردهای هر یک، میزان و شدت اثرگذاری هر یک و کارایی هر مفهوم در شرایط معاصر کنونی در مجامع علمی مختلف باعث شده است به سختی بتوان بدون مشخص کردن موضع‌گیری مشخص، تعریف یکپارچه و دقیقی از این مفاهیم ارائه نمود. از این رو پژوهش حاضر در تلاش است تا به بررسی، تحلیل و نقد موضع‌گیری یکی از اساتید برجسته سنت‌گرایی، دکتر سید حسین نصر-که از پیروان مکتب سنت‌گرایی و متأثر از آرای رنه گنون و فریتهوف شوان بوده و به لحاظ فلسفی قائل به " حکمت خالده" است - پیرامون موضوع بحران تقابل سنت و تجدد در دنیای معاصر بپردازد. از این منظر، به کمک روش اسنادی و رویکرد تفسیری و با تحلیل محتوای آثار و تالیفات متعدد و کثیر آقای دکتر نصر، مفهوم سنت و سنت‌گرایی، ارکان اندیشه سنتی، هنر سنتی، معماری و شهرسازی سنتی از دیدگاه ایشان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و در مرحله بعد موارد فوق الذکر در رابطه با اندیشه متجدد مجددا از همین نگاه، بررسی خواهد شد. نهایتا پس از نقد همه جانبه نظریات دکتر نصر در رابطه با شهر اسلامی سنتی و شهراسلامی جدید، تحلیل نهایی، جمع‌بندی ارزشمندی از تطبیق مفاهیم سنت و مدرنیته در اندیشه دکتر نصر به دست خواهد داد. این تحلیل تطبیقی که شامل ابعادِ خاستگاه، محدودیت زمانی و مکانی، انسان شناسی، هنر، هنرمند، زیبایی شناسی، اصول، معماری، معمار، توسعه، شهر، ارتباط با طبیعت می‌باشد می‌تواند رهنمودهای باور سنت گرایانه در در حل بحران تجدد معاصر را روشن سازد.
Philosophers’ confrontation with concepts such as “tradition” and “modernity” have always been discussed by groups with different views and each group has attempted to define these concepts based on their own understanding of the subject and index them tailored to their particular worldview. Discussions on the concepts of tradition and modernity, the functions of each, the extent and intensity of each and the effectiveness of each concept in the current contemporary conditions have made it difficult to define a comprehensive and accurate definition without specifying an exclusive approach towards the topic. Therefore, this paper seeks to examine, analyze and critique the views of one of the leading professors of traditionalism, Dr. Seyed Hossein Nasr- impressed by Rene Guenon on and Frithjof Schuon and specialized in Islamic mysticism and philosophy, comparative theology, and the history of science in Islam- the issue of the crisis of the opposition between tradition and modernity in the contemporary world. Thus, by analyzing the content of Dr. Nasr's numerous publications, the concept of tradition and traditionalism, the pillars of traditional thought, traditional art, architecture and traditional urban planning from his point of view have been studied. In the next step, the above-mentioned cases will be examined in relation to the “modernist” thought. Finally, after a comprehensive critique of Dr. Nasr's views on the traditional Islamic city and the new Islamic city, final analysis will provide a valuable summary of the application of the concepts of tradition and modernity in Dr. Nasr's thought. This comparative analysis, which includes the dimensions of origin, temporal and spatial constraints, anthropology, art, artist, aesthetics, principles, architecture, architect, development, city, relationship with nature and environmental principles can guide traditionalist beliefs in solving the crisis of contemporary modernity.
پوراحمد، احمد و ابوذر وفایی (1393)، «مقایسة تطبیقی ساختار شهر اسلامی با شهر غربی )با تأکید بر نظریة شهر ماکس وبر(». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 18، 5-12.
توکلی نیا، جمیله، حسن محمدیان مصمم، سعید ضرغامی و قهرمان رستمی (1395)، «تقابل شهر ایرانی اسلامی با چالش‌های شهری هزاره سوم». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 25، 57-75.
حجت، عیسی (1394)، سنتِ سنت گرایان و سنت گرایی معماران، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره ۲۰، شماره ۱.
دیوتش، الیوت و امیر مازیار (1381)، فلسفة هنر سیدحسین نصر، سروش اندیشه، سال اول، شماره 2.
غفاری، غلامرضا (1388)، منطق پژوهش تطبیقی، مطالعات اجتماعی ایران، سال سوم، شماره 4 (پیاپی 8).
فرشچیان، امیرحسین و مرتضی شجاری (1396)، «بررسی و نقد دیدگاه دكتر نصر درباب معماری اسلامی و ویژگی‌های آن»، حكمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوفصل نامة علمی پژوهشی، سال 8، شمارة 3، ص 91-110.
صارمی، حمیدرضا و جواد مهدیان (1395)، «بررسی اندیشه شهرسازی شیخ شهاب الدین سهروردی»، فصلنامه علمی پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال 6، شماره 2، 253-276.
مسعود، محمد و احسان بابایی سالانقوچ (1394)، «تحلیلی بر مطالعه شکل شهر اسلامی». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 19، 5-13.
نصر، سیدحسین (1373)، سنت اسلامی در معماری ایرانی، ترجمة سیدمحمد آوینی، تهران: برگ.
نصر، سیدحسین (1378)، « معنویت و علم؛ همگرایى یا واگرایى؟»، مجلة نقد و نظر، دوره 5، ش 19-20، ص 74-87.
نصر، سید حسین (1385-الف). در جست وجوی امر قدسی، تدوین سیدمصطفی شهر آئینی، تهران: نشر نی.
نصر، سید حسین (1385-ب) قلب اسلام. تهران: نشر نی.
نصر، سید حسین (1389- الف). اصل وحدت و معماری قدسی اسلام، تهران: نشر حکمت.
نصر، سید حسین (1389- ب). اهمیت فضای خالی در هنر اسلامی، تدوین رحیم قاسمیان، تهران: حکمت.
نصر، سیدحسین ( 1389- ج)، پیام معنوی خوشنویسی در اسلام، هنر و معنویت اسلامی، تدوین رحیم قاسمیان، تهران: حكمت.
نصر، سید حسین (1987)، اسلام سنتی در دنیای متجدد. مترجم: محمدصالحی، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، تهران.
Ardalan, Nader and Laleh Bakhtiar (1973), The sense of unity: the Sufi tradition in Persian architecture, Chicago: University of Chicago Press.
Nasr, S. Hossein (1987). Islamic Art and Spirituality. Golgonooza Press.
Nasr, S. Hossein (2002). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity, HarperCollins.
Nasr, S. Hossein (2012). Answers to Some Questions Posed about Religion and the Environment, Transcendent Philosophy Journal, 13:7-20.
Nasr, S. Hossein (2020). "Chapter 8: The Environmental Crisis in the Islamic World – Pertinence of the Teachings of Traditional Islam". Handbook of Ethics of Islamic Economics and Finance, edited by Abbas Mirakhor, Zamir Iqbal and Seyed Kazem Sadr, Berlin, Boston: De Gruyter Oldenbourg, pp. 156-165.
https://doi.org/10.1515/9783110593419-008