بررسی و اولویت‌بندی عوامل موثربر مکان‌یابی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی در بافت فرسوده شهرها؛ مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر تهران
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامیاحمد حیدری 1 , حمیدرضا جودکی 2 *
1 - دانشجوی دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، واحدتهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه برنامه‌ریزی شهری، واحداسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
کلید واژه: مکان‌یابی, ایستگاه آتش‌نشانی, فرآیندالگوی پراکنش, بافت فرسوده, شهر تهران,
چکیده مقاله :
ایجاد امکانات جدید شهری نیازمند مطالعه دقیق در زمینه نحوه استقرار صحیح این امکانات درمناطق مختلف یک شهراست. ازمیان کاربری‌ها وخدمات موجود در شهر، توزیع ومکان‌یابی بهینه‌ی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روز افزون به امر ایمنی در شهر و ارایه‌ی تمهیداتی در زمینه پیشگیری و مقابله با آتش سوزی وحادثه از اهمیت قابل توجهی برخورداراست. در بافت فرسوده و قدیمی به دلیل تامین دسترسی مناسب و حداقل زمان استاندارد رسیدن به محل حریق و به طورکلی تامین ایمنی شهری احداث ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی از اهمیت دوچندان برخورداراست. هدف اصلی تحقیق بررسی و اولویت‌بندی عوامل موثربر مکان‌یابی بهینه به منظور تاسیس ایستگاه‌‌های آتش در بافت فرسوده شهر تهران می‌باشد. در این پژوهش ابتدا با بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در مکان‌یابی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی در بافت فرسوده با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی که یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره است پرداخته سپس معیارها و زیر معیارها عوامل مکان‌یابی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی را وزن دهی و اولویت‌بندی آنها نموده است. نتایج حاصله نشان می‌دهدکه ازبین عوامل مهم دسترسی، تراکم جمعیت، مجاورت و مخاطرات محیطی عامل دسترسی با476/0بیشترین وزن را در مکان‌یابی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی در بافت فرسوده شهر تهران به خود اختصاص داده است.
From among available uses and services, significant importance is distribution efficient site selection of Fire station, in the case of important and attention to the safety and arrangement in coping on fire and accident with increase Population and density in city ,services, fire organization is duty supply in the coping with fire. In run down and old texture because of supply suitable access and minimum standard time to fire place and in general supply urban safety establish fire station is more important. The basic goal of this research is identification main factors in site selection for establish fire stations in run down texture. In this research ,at first survey and identification main factors in site selection in run down texture with use of AHP method ,this is a multi-criteria decision making and then weighting and prioritization fire station site selection criterion and sub criterion. The results show that between factor such as access, population density, nearness and natural disasters, access factor appropriating access most weight in fire stations site selection in Tehran run down texture.
ایمانی جاجرمی، حسین (1375)، مطالعه‌ای درباب ایجاد سازمان آتش‌نشانی کشور، انتشارات مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری.
پرهیزگار، اکبر(1383)، ارائه‌ی مدل و ضوابط مکان گزینی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی، مرکزپژوهش های شهری و روستایی.
پرهیزگار، اکبر(1376)، الگوی مناسب مکان گزینی خدمات شهری با تحقیق در مدل ها، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
پوراسکندری، علی(1380)، پخش و توزیع فضایی سوانح آتش سوزی در شهر با استفاده از GIS مطالعه موردی شهرکرج، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.
تومه، آربل (1391)، طراحی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی همسان. تهران: نشر راه دان: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
حبیبی، کیومرث، سعید نظری عدلی (1386)، پیاده سازی ماتریس‌های همجواری درسیستم اطلاعات مکانی به منظور تعیین یا تغییر کاربری‌های شهری، همایش ژیوماتیک، سازمان نقشه برداری کشور.
دستجردی، غلامرضا (1379)، مکان‌یابی مرکز خدمات‌رسانی در سطح شهر با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
رامشت. محمدحسین؛ علیرضا عرب عامری (1390)، «اولویت بندی نواحی شهری به منظور تأسیس ایستگاه‌‌های آتش نشانی با استفاده از دو روش تخصیص خطی و Topsisi و باکمک تکنیک GIS (مطالعه موردی شهر ماکو)، مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، شماره 1.
شاهینی فر، مصطفی، پاهکیده، اقبال، چاره جو، فرزین، خالدیان، ژیلا (1399)، «سنجش میزان مشارکت مردمی در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری نمونه موردی: بافت قدیم کرمانشاه»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 48.
شهابیان، شهرام (1376)، «مکان‌یابی فضایی ایستگاه های آتش‌نشانی با استفاده از GIS (نمونه موردی ناحیه شهران)»، مجله شهر نکار، شماره 3.
شیری، فاطمه، شمس، مجید (1395)، «عوامل موثر در مکان‌یابی ایستگاه‌‌های آتش‌نشانی با بهره گیری از تکنیک تحلیل خوشه‌ای مطالعه موردی شهر همدان»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 33.
وزارت مسکن و شهرسازی (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
طحانی، اسدالله، دهمرده پهلوان، مهدی، رضایی، محمد، طحانی، حجت الله (1398)، «برنامه‌ریزی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر مشارکت مردمی نمونه موردی: بافت فرسوده شهرضا»، فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران، سال نهم، شماره هفدهم.
مهندسین مشاورعرصه (1378)، پژوهشی درباره جایگاه و ابعاد حفاظت شهرها در برابرآتش سوزی، چاپ اول، انتشارات وزارت کشور.
Ahadnejad Reveshty, Mohsen (2007). “Site selection study for fire extinguisher stations using network analysis and A. H. P. Model, Case study: city of Zanjan”, Asia map journal.
Badri M. A, Mortagy A. K & Alsayed C. A (1998).
“A multi-objective model for locating fire stations”, European Journal of Operational Research, volume 110, part18.
Chevalier, P. , Thomas, I. ,Geraets, D. , Goetghebeur, E. , Janssens, O. , Peeters, D. , & Plastria, F. (2012), “Locationg fire stations: An integrated approach for Belgium”. Socio Economic Planning Sciences, 46 (2), pp 173-182.
Davoodi, M. and Mesgari, M. S. (2018), “A GIS based Fire Station Site Selection using Network Analysis and Set Covering Location Problem (Case study: Tehran, Iran)”, The 2NDInternational Conference on Sustainability, Human Geography and Environment, December2018.
F. S. Salman and E. Yücel,(2015) “Emergency facility location under random network damage: Insights from the Istanbul case,” Comput. Oper. Res., vol. 62, pp. 266–281.
Lai, W. E. I. , Han-lun, L. I. , Qi, L. I. U. , Jing-yi, C. , & Yi-jiao, C. U. I. (2011), “Study and implementation of fire sites planning based on GIS and AHP”. Procedia Engineering, 11(0), pp 486-495.
Murray, Alan T. , (2013), Optimizing the Spatial Location of Urban Fire Stations, Fire Safety Journal, In Press, Corrected Proof, Available online 29 April.
P. L. Van Den Berg, G. A. G. Legemaate, and R. D. van der Mei, (2017), “Increasing the Responsiveness of Firefighter Services by Relocating Base Stations in Amsterdam,”, Interfaces, vol. 47, no. 4, pp. 352–361, May 2017.