برنامه‌ریزی توسعۀ مجدد زمین در محله‌های بافت تاریخی (مطالعۀ موردی: محله زرتشتی‌ها در بافت تاریخی شهر یزد)
محورهای موضوعی : بافت تاریخی شهرهای تاریخی ایران
نجما اسمعیل پور
1
(استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه یزد)
فاطمه فروغی نسب
2
(دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد)
کلید واژه: برنامه¬ریزی توسعه مجدد زمین, اولویت‌بندی پتانسیل اراضی, محله زرتشتی¬ها, بافت تاریخی و شهر جهانی یزد. ,
چکیده مقاله :
ثبت بافت تاریخی شهر یزددر مجموعه شهرهای میراث جهانی یونسکو، مطابق معیار سوم و پنجم فرهنگی یونسکو، در سال 2017 صورت گرفت. یکی از استراتژی های تداوم سکونت در آن، استفاده مجدد از آن دسته از اراضی است که پیشتر تحت استفاده بوده و امروز به صورت زمین افتاده یا اراضی تحت ساختمان های مخروبه و متروکه به فضاهای ناکارآمد تبدیل شده است. هدف پژوهش، در مرحله اول، اولویت بندی محله های بافت تاریخی یزد از حیث میزان پتانسیل این اراضی برای توسعۀ مجدد و سپس ارائه برنامۀ ارتقای کارایی در استفاده از آنها را در پهنه (محله) دارای بیشترین قابلیت است. سنجش میزان پتانسیل اراضی با کاربست روش تصمیم گیری چندمعیاره ANP و برنامه ریزی استفاده مجدد اراضی در پهنه دارای بیشترین قابلیت به روش برنامه ریزی راهبردی انجام شده است. بنا بر یافته های پژوهش، تمام محله های بافت تاریخی شهر یزد، دارای سهم قابل ملاحظه ای از اراضی واجد ارزش توسعۀ مجدد در لبه و درون خود هستند. محله زرتشتی هابه واسطه «مطلوبیت اجتماعی، توان اقتصادی به ویژه در حوزه گردشگری و دسترسی مناسب تر» دارای پتانسیل بیشتری برای توسعه مجدد است. همچنین کاربری های مناسب پیشنهادی در اراضی دارای قابلیت توسعه و نیز راه کارهای رونق زندگی در محله زرتشتیان ارائه شده است. پژوهش، نمونه کاربست برنامه ریزی توسعه مجدد اراضیناکارآمد در بافت های تاریخی و قدیمی را نشان می دهد.
The Inscription of the historical fabric of Yazd in the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization World Heritage Cities, according to the third and fifth UNESCO cultural criteria, was performed in 2017. One of the strategies for the preservationdaily life in the historical fabric is to reuse the previous lands that have been abandoned or the ones under dilapidated buildings that have become non-productive spaces. The researchpurpose is the first, prioritizing the neighborhoods of the historical fabric of Yazd in terms of the potential of these lands for redevelopment; and then presenting the program of improve the efficiency in their use in the area(neighborhood) with the most capability. The Analytic network process, is one of themulti-criteria decision-making methods that have been used to measure the potential of these lands, and the strategic planning process has been used to plan their reuse in the area with the most capabilities. All neighborhoods of the historical fabric of Yazd have a significant share of land worth redevelopment at their central core and outskirts. Zartoshtiha (followers of the religion of Zoroaster) neighborhood showed a greater potential for redevelopment due to its social desirability, economic potential, especially in the field of tourism, and proper access. The article alsooffersthe proposed suitable uses onpotentially redeveloping lands as well as solutions for the prosperity of life in the Zartoshtiha neighborhood. This article is also an example of the application of non-productive land redevelopment planning in historical and ancient fabrics.
احمدی، فرزانه و دیگران (1392) «عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع)، محلۀ نوغان»، هفت شهر، شماره 47 و 48، صص70-84.
اسماعيل¬پور، نجما و ملكه عزيزپور (1388) «رشد افقي سريع شهر يزد و تأثير آن بر سفرهاي شهري در محدوده مرکز و پيرامون اين شهر»، مجله جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، سال بیستم، شماره2، صص 185-209.
انجم شعاع، مریم و دیگران (1398) «اصول و راه¬کارهای طراحی ساختارهای میان¬افزا به مثابه محرک توسعه بافت¬های تاریخی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی ، شماره38، صص 67-79.
انصاری، ابراهیم و حمید تاج¬الدین (1393) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: منطقه 13 شهر اصفهان)»، مطالعات جامعه¬شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهارم، شماره 12، صص 161-178.
برک¬پور، ناصر و صدیقه بهرامی (1390) «قابلیت¬سنجی توسعه مجدد در بافت¬های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: محله انبار نفت منطقه 11 تهران)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره اول، شماره 4، صص 1-14.
بهرام¬پور، عطیه و آتوسا مدیری (1394) «مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص85-94.
تقوایی، علی¬اکبر و دیگران (1395) «به¬کارگیری فناوری¬های نوین در توسعه مجدد زمین¬های قهوه¬ای»، نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری¬های نوین معماری و شهرسازی، دوره ششم، شماره ۳، صص 1۵-2۵.
تقوایی، مسعود و محمدحسین سرایی (1385)«گسترش افقی شهر و ظرفیت¬های موجود زمین (مورد: شهر یزد)»، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره55، صص 133-152.
حسینی، سیدهادی و دیگران (1391) «تحلیلی بر جایگاه مشارکت شهروندان در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر سبزوار)»، شماره6، صص 41-66.
داداش¬پور، هاشم و دیگران (1393) «بررسی ظرفیت توسعه میان¬افزا در فضاهای موقوفه شهری (مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 15، صص 63-78.
رسولی، محمد و مینا شیرمحمدی (1399) «تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهرهای نواحی بیابانی با رویکرد آینده¬نگاری (مطالعه موردی: شهر یزد)»، کاوش¬های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال هشتم، شماره 8، صص 269-299.
رهنما، محمد رحیم؛ براتعلی خاکپور؛ محمد حسن رضوی (1394) «شناسایی و خوشه¬بندی اراضی قهوه¬ای شهر مشهد به منظور ارائه الگوهای سرمایه¬گذاری»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، سال سیزدهم، شماره24، صص22-1.
زارعیان، مهسا و دیگران (1399) «سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی و عوامل مؤثر بر آن (نمونة پژوهش: بافت تاریخی شهر یزد)»، جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، دوره سی¬ویکم، شماره 1، صص121-142.
زنگی¬آبادی، علی و دیگران (1394) «ارزیابی باززنده¬سازی بافت¬های قدیم شهری در راستای توسعه پایدار (شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات برنامه¬ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، صص131-159.
سرایی، محمدحسین و مهدی علیان (1394)«سنجش و ارزیابی میزان پایداری محله¬ای در بافت تاریخی شهر یزد»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره 1، صص79-108.
سعیدی رضوانی، نوید وداوود کاظمی (1390) «بازشناسی چارچوب توسعه درون¬زا در تناسب با نقد سیاست¬های جاری توسعه مسکن (مسکن مهر) (نمونه موردی: شهر نظنز)»، پژوهش¬های جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 113-132.
سعیدی‌مفرد، ساناز (1399) «بهره¬گیری از سیستم پشتیبانی فضایی چندمعیاره در اولویت¬بندی توسعه مجدد اراضی قهوه¬ای در کلان-شهر مشهد»، تحقیقات جغرافیایی، دوره سی¬وششم، شماره 1، صص 45-54.
شاکری، مطهره و دانیال منصفی پراپری (1399)«بررسی اصول و راهبردهای بازتوسعه محلات شهری با رویکرد تغییر کاربری اراضی قهوه¬ای»، معماری¬شناسی، شماره16، صص 165-177.
شماعی، علی (1382) «توسعه ناموزون فضایی کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهری»، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره 46، صص 19-38.
طبیبیان، منوچهر وفریده غنی (1394) «سنجش پتانسیل توسعۀ میان‌افزا در بافت مرکزی تهران»، محیط¬شناسی، دوره چهل¬ویکم، شماره 4، صص943-964.
عبدی، محمدعلی وسیما مهدی¬زادگان (1390) «فرایند توسعه در نواحی درون¬شهری با توجه به تجربیات کشورهای اروپایی»، هفت شهر، سال سوم، شماره 33 و 34، صص22-38.
عزیزی، محمدمهدی ومجتبی آراسته (1391) «ارائه راهبردهای توسعه فضاهای رهاشده شهری (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد)»، هفت شهر، شماره41 و 42، صص 104-118.
قدسی، نرگس ومهین نسترن (1394) «شناسایی پهنه¬های مستعد توسعه میان¬افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی: منطقه 1 اصفهان)»، مجلهپژوهشوبرنامه¬ریزی شهری، سال ششم، شماره 20، صص51-68.
نوریان، فرشاد وآزاده نتاج (1395) «بررسی معیارهای ظرفیت‌سنجی توسعه مجدد در محدوده بافت قدیم بابل»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص27-38.
Abd Elrahman, A. S. (2016) “Redevelopment aspects for brownfields sites in Egypt” Procedia Environmental Sciences, Vol. 34,PP. 25-35.
Ahmad, N., Zhu, Y., Ibrahim, M., Waqas, M., & Waheed, A. (2018) ” Development of a standard brownfield definition, guidelines, and evaluation index system for brownfield redevelopment in developing countries: The case of Pakistan”. Sustainability, Vol. 10 No. 12, pp. 4347. (in Persian).
Burinskienė, M., Bielinskas, V., Podviezko, A., Gurskienė, V., & Maliene, V. (2017) "Evaluating the significance of criteria contributing to decision-making on brownfield land redevelopment strategies in urban areas". Sustainability, Vol. 13 No. 2, P. 759.
Burroughs, L. (2015) “Better Brownfield, Campaign to Protect Rural England”, housing foresight, no.
3. Cappai, F., Forgues, D., & Glaus, M. (2019) “A methodological approach for evaluating brownfield redevelopment projects”. Urban Science, 3 (2), 45.
Clarke, N. J., Kuipers, M. C., & Roos, J. (2019) “Cultural resilience and the Smart and Sustainable City: Exploring changing concepts on built heritage and urban redevelopment”. Smart and Sustainable Built Environment.
Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., Farrelly, L. (2018) “Using urban foresight techniques in city visioning: Lessons from the Reading 2050 vision”. Local Economy, Vol. 33 No. 8, pp. 777-799.
Dulic, O., & Krklješ, M. (2014)” Brownfield Redevelopment as a Strategy for Preventing Urban Sprawl” Conference: Građevinarstvo - Nauka i Praksa, At: Žabljak, available at https: //www. researchgate. net/publication/281651820_Brownfield_Redevelopment_as_a_Strategy_for_Preventing_Urban_Sprawl.
Ferber,U., Grimski,D. (2002) "brownfields and redevelopment of urban areas", federal environmental agency Ltd, spittelauer land, Austria.
Fouly,H. EL AND Hammam R, (2020), “IDENTIFYING BROWNFIELD SITES' INDICATORS FOR ESTABLISHING GREEN OPEN SPACES”,JOURNAL OF ENGINEERING AND APPLIED SCIENCE, VOL. 67, NO. 3, PP. 643-661.
Gao, J. Chen, Wen. Liu, Y. (2018), Spatial restructuring and the logic of industrial land redevelopment in urban China: II. A case study of the redevelopment of a local state-owned enterprise in Nanjing, Land use Policy, vol. 72, PP. 372-380.
Glumac, B., & Decoville, A. (2020) ” Brownfield Redevelopment Challenges: A Luxembourg Example”. Journal of Urban Planning and Development, Vol. 146 No. 2.
Hammond, E. B., Coulon, F., Hallett, S. H., Thomas, R., Hardy, D., Kingdon, A., & Beriro, D. J. (2021) “A critical review of decision support systems for brownfield redevelopment”. Science of the Total Environment, PP. 147132.
IBRAHIM, H. AL-HAGLA, K. and NASSAR D. (2020), “towards a sustainable city: brownfield as a potential for urban development”, Architectural Engineering, Vol. 67, Issue 8,pp 1903–1922.
Kim, G., Miller, P. A., & Nowak, D. J. (2018) "Urban vacant land typology: A tool for managing urban vacant land". Sustainable Cities and Society,NO. 36, pp. 144–156.
Kim, G., Newman, G. and Jiang, B. (2020) ”Urban regeneration: Communityengagement process for vacant land in declining cities”, Cities, No. 102. Kivell, P. (1993) L"and and the city". London, UK: Psychology Press.
Loures, L., (2015) Post-industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of postindustrial sites in urban areas. Habitat Int. 45, pp. 72–81.
Loures, L., & Vaz, E. (2018) ” Exploring expert perception towards brownfield redevelopment benefits according to their typology”. Habitat International, vol. 72, pp. 66-76.
MOSTADI, A., & BIARA, R. W. (2019) ” SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF BROWNFIELD SITE FOR A NEW LANDSCAPE PERCEPTION OF AN INDUSTRIAL HERITAGE IN THE CITY OF KENADSA”. International Journal of Conservation Science Vol. 10 No. 1.
Newman, G., Kim, B., (2017),"Urban shrapnel: spatial distribution of non-productive space", Landscape Research, Vol. 42,Issue 7,pp. 699-715.
Novosák, J., Hájek, O., Nekolová, J., & Bednář, P. (2013) “The spatial pattern of brownfields and characteristics of redeveloped sites in the Ostrava metropolitan area (Czech Republic)”. Moravian Geographical Reports.
Pan, Z., Wang, G., Hu, Y., Cao, B., (2019), "Characterizing urban redevelopment process by quantifying thermal dynamic and landscape analysis", Habitat International 86, pp 61-70.
Pizzol, L., Zabeo, A., Klusáček, P., Giubilato, E., Critto, A., Frantál, B. & Bartke, S. (2016) “Timbre Brownfield Prioritization Tool to support effective brownfield regeneration. ” Journal of environmental management, Vol. 166,pp. 178-192,DOI: 10. 1016/j. jenvman. 2015. 09. 030.
Scholl, B., Peric, A., & Signer, R. (2018) “Spatial Planning Matters!: Inspiring Stories and Fundamental Topics”. vdf Hochschulverlag AG., pp. 51-59,DOI: 10. 3218/3908-5.
Soliman, M. A. (2018) “Towards strategic planning implementation for Egyptian cities”. International Journal of Environmental Science & Sustainable Development., Vol. 33 No. 1.
Vallejo, E., Criado, C., Arrizabalaga, E., Vasallo, A. (2017) “Sustainable Strategic Urban Planning: Methodology for Urban Renovation At District Level. In ISES Solar World Congress 2017-IEA SHC International Conference on Solar Heating and Cooling for Buildings and Industry 2017, Proceedings. International Solar Energy Society.
Zhang, L., Yuan, M., & Li, H. (2015) “Panel data of China’s real estate prices and real estate vacancy—Based on data analysis of 35 large and medium size cities. ” 2015 international conference on management science and innovative education. Atlantis Press.
Zhou, Y (2019), “A Framework for Greyfield Redevelopment a Case Study of Oaks Mall in Gainesville, Florida”, Thesis (M. U. R. P)--University of Florida, available at: https: //ufdc. ufl. edu/UFE0056179/00001.