واکاوی عوامل اثر گذار تاریخی و آینده نگاری وضعیت حریم شهرهای ایرانی اسلامی؛ مطالعه موردی: حریم کلانشهر تهران
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامی
مجتبی صبوری
1
,
رحيم سرور
2
*
,
حمیدرضا جودکی
3
,
فاطمه ادیبی سعدی نژاد
4
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
2 - استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، ایران
کلید واژه: حریم شهری, آینده پژوهی, کلانشهر تهران, MIC MAC,
چکیده مقاله :
تأثیر انسان بر محیط بر پایۀ جهان بینی یا فلسفه زندگی شکل می‌گیرد؛ از این رو احداث و شکل گیری شهر در تمدن انسانی همواره بیان کننده ایدئولوژی و جهان بینی حاکم بر آن جوامع بوده است؛ به همین جهت در محیط‌های جغرافیایی متباین، شهرها را با نقش و اهمیت متفاوت و با رشد ناهماهنگ و ناهمسان میبینیم. تحولات شتابان شهرنشینی و جمعیت شهرنشین که از دهه چهل آغاز گردیده موجب بروز مشکلات در ابعاد گوناگونی نظیر مسکن، بیکاری و اسکان غیررسمی به شدیدترین شکل ممکن گردیده است و عدم توان پاسخگویی محیط‌های شهری به مسایل ایجاد شده، موجب شده تا حریم شهرها دائما در معرض رشد ناموزون شهرها و هجوم کاربری‌های شهری قرار گیرند. روش تحقیق در این مقاله از نوع هدف کاربردی - توسعه ای از نوع ماهیت توصیفی تحلیلی است. هدف بررسی و آینده پژوهی عوامل تاثیر گذار بر حریم کلانشهر تهران از منظر شهر ایرانی اسلامی است که روند تاریخی و طولانی شدن آن بیش از چند دهه است که منجر به از بین رفتن حریم تهران گردیده است. جامعه آماری این پژوهش 40 نفر که ازاین میزان 15 نفر کارشناسان اداره کل حریم و مابقی صاحب نظران، خبرگان و متخصصان در پژوهش می‌باشند. معیار‌های مورد بررسی قرار گرفته شامل عوامل کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و مدیریتی با زیر معیار‌های مشخص، که این زیر معیارهاکد گزاری شده و سپس در نرم افزار MIC MAC. به صورت ماتریس‌های MDI, MPDI, MII, MPII مورد تحلیل قرار است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد بیشترین تاثیر مستقیم و مستقیم بالقوه، تاثیرات غیر مستقیم و غیر مستقیم بالقوه، مربوط به تغییر کاربری اراضی با رتبه (473). کمترین تاثیرات مستقیم، مستقیم بالقوه و تاثیرات غیر مستقیم و غیر مستقیم بالقوه مربوط به توپوگرافی محدود با رتبه (267) می‌باشد. همچنین بیشترین وابستگی مستقیم، مستقم بالقوه و وابستگی غیر مستقیم، غیر مستقیم بالقوه درادوار تاریخی مربوط به رشد فزاینده جمعیت با عدد (465) و کمترین آن مختص به اراضی کشاورزی، تالاب‌ها با رتبه (224) می‌باشد. .
Human impact on the environment is based on worldview or philosophy of life; hence, the construction and formation of the city in human civilization has always expressed the ideology and worldview of those societies; therefore, in different geographical environments, we see cities with different roles and importance and with uncoordinated and heterogeneous growth. It has become the most severe form and the inability of urban environments to respond to the problems created, has caused cities to be constantly exposed to the uneven growth of cities and the influx of urban land uses. The descriptive nature is analytical. The purpose of studying and researching the factors affecting the metropolitan area of Tehran from the perspective of the Iranian-Islamic city, the historical trend and its prolongation for more than a few decades has led to the destruction of Tehran. The statistical population of this study 40 of them are 15 experts of the General Directorate of Privacy and the rest are experts, experts and specialists in research. The examined criteria include physical, economic, social, natural and managerial factors with specific sub-criteria, which are sub-criteria. And then in MIC MAC software as a matrix MDI, MPDI, MII, MPII are analyzed. The results show that the most direct and direct potential impact, potential indirect and indirect effects, are related to land use change with rank (473). The lowest direct, potential direct effects, and potential indirect and indirect effects are related to the finite topography with rank (267) and (465) the lowest is for agricultural lands, wetlands with rank (224).
اسدبگی، حمید؛ محمود بخت کیان و احمد مرادی (1396)، «ضرورت توسعه میان افزادر مدیریت یکپارچه حریم شهر تهران»، پنجمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، صفحات 210-215.
انوری، نعمت الله؛ سید جمال الدین دریاباری (1399)، «بررسی مسائل مدیریتی حریم کلانشهرتهران در ارتباط با روند فعلی و آتی تحوالت کالبدی و جمعیتی»، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، دوره 10، شماره 2، صفحات215-238.
بصیرت، میثم (1390)، «آشنایی با محدوده‌های شهری»، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، جلد اول، صفحات 62-63.
بحیرایی، حمید؛ رحیم سروروعبدالرضا فرجی راد (1395)، «تحلیل راهبردی فضایی - کارکردی در پهنه حریم جنوبی کلانشهر تهران مطالعه موردی: شهرستان های ری و اسلامشهر»، فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دوره 25، شماره 98، تابستان 95، صفحات 57-77.
پری زنگنه، عبدالحسین؛ سایمند رستم زاده و سعید رحمانی (1399)، «نقش و بررسی کمربند سبز شهری در کاهش آلودگی هوا»، ششمین همایش ملی و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست، 39-51.
پورجعفر، محمدرضا؛ مهدی منتظر الحجه؛ احسان رنجبر ورضا کبیری (1391)، «ارزیابی توان الکولوژیکی به منظرو تعیین عرصه های مناسب توسعه در محدوده شهر جدید سهند»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 28، صفحات 90-115.
حبیبی، سید محسن (1399)، از شار تار شهر تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تاثر، انتشارات دانشگاه تهران، صفحات 22 - 210.
روحانی، ارش (1394)، کاربرد نرم افزار میک مک در آینده پژوهی، نشر آرنا.
زیاری، یوسفعلی و مهدی امینی (1396)، «بررسی و تطبیق راهبردهای مدیریت پایدارحریم کلانشهرها تهران و کلانشهرهای جهانی»، فصلنامه علمی و پژوهشی جغرافیای سرزمین، دوره 14، شماره 54 تابستان، 97-122.
زیاری، سمیه؛کرامت اله زیاری ومحمدرضا عبدلی (1395)، «جایگاه تحولات جمعیت و حریم در شهر اسلامی و الزامات مدیریتی آن»، فصلنامه علمی و پژوهشی نقش جهان، سال 6، شماره 2تابستان صفحات 102-118.
زیوریار، پروانه؛ نوبخت سبحانی و رحیم سرور (1398)، «بررسی و تحلیل روابط علی و معلولی شاخص های تاثیر گذار بر مدیریت یکپارچه حریم پایتخت»، فصلنامه پژوهش های انسانی، دوره 51، شماره، 2تابستان، صفحات 38-55.
سرور، رحیم؛ محمدعلی خلیجی و زهرا سادات سعیدی زرآبادی (1397)، «تحلیلی بر انواع تفرقها و میزان اثرگذاری آنها بر تحقق مدیریت یکپارچه حریم پایتخت»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 20، شماره 3 پاییز، 66-81.
سند راهبردی حریم کلانشهر تهران (1397)، اداره کل شهرسازی و معماری، معاونت حریم، مشاور طرح راهبرد پویا.
صیف الدین، امیر علی؛ حدیث موسوی؛ علیرضا اصلانی؛ فاطمه کردی و لیلا قاسمی (1395)، اطلس دانش بنیان شهر تهران، انتشارات مرکز مطالعات برنامه ریزی شهر تهران.
عبدالله زاده، مهدی؛ محمد رحیم رهنما و محمد اجزا شکوهی (1399)، «سنجش و ارزیابی الگوی رشد فضایی-کالبدی کلانشهر تبریز»، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دوره 24 بهار، شماره 71، 42-58.
علیزاده، مهدی (1395 )، ارزيابی آسیب پذيری زيرساختهای شهری کوهدشت با رويکرد پدافند غیرعامل، پايان نامه کارشناسی ارشد گرايش آمايش شهری، دانشکده علوم زمین و سیستم اطلاعات جغرافیايی، دانشگاه شهید چمران اهواز، 126-140.
طرح جامع توسعه و عمران شهرداری تهران (1386)، شهرداری تهران، وزارت کشور 110-125.
قالیباف، محمدباقر؛ محمدرضا حافط نیا و علی محمدپور (1392)، «نقش تقسیمات شهر در مدیریت یکپارچه شهری مطالعه موردی شهر تهران»، فصلنامه جغرافیا، سال 11، شماره 37، 70-86.
كاظميان، غلامرضا؛ سیده زهره میرعابدینی (1391)، «آسیب شناسی مدیریت یکپارچه شهری در تهران از منظر سیاست گذاری و تصمیم گیری شهری»، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، شماره 46 تابستان، 28-37.
محمدی ده چشمه، مصطفی (1393)، «مدل سازی شاخص های تعیین سطح منطقی محدوده و حریم شهرهای ایران با استفاده از دیتامیل فازی»، فصلنامه مطالعات شهری و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال 6، شماره 24، 150-169.
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (1391)، طرح برنامه راهبردی مدیریت و برنامه‌ریزی حریم پایتخت و برنامه‌ریزی حریم شمال بزرگراه بابایی، مهندسین مشاور طرح و کاوش، جلد یک تهران، 250-260.
سبحانی، نوبخت؛ رحیم سرور (1396)، آینده پژوهی مدیریت یکپارچه حریم تهران، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 187-192.
محسنی مقدم، مریم (1395)، «طرح کمربند سبز مکتب فرانکفورد»، فصلنامه علمی منظر، شماره 37، 10 - 25.
هاشمی معصوم آباد، رضا؛ علیرضا محمدی و چنور محمدی (1400)، «تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات شهری در سطح محلات شهری با رویکرد عدالت فضایی مطالعه موردی کاربری‌های تجاری شهر اردبیل»، فصلنامه علمی و پژوهشی تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 63، صفحات 50-65.
Head, Brian (2015), Exploring complex problems in Australia – can wicked issues be better Institute for the Study of Social Change University of Tasmania.
Synthesis, Jaklee (2020), Antibacterial Activities, Mode of Action and Acute Toxicity Studies of New Oxazolidinone-Fluoroquinolone Hybrids.
Amati, Marco (2010), From Green Belts to Green Infrastructure inPlanning Practice and Research 25 (2): 143-155, April 2010 with 1, 191 Reads.
Gallent, Nick; Marco Bianconi and Johan Andersson (2005), Planning on the edge: England’s rural - urban fringe and the spatial-planning agenda, Environmentand Planning B: Planning and Design 33 (3), 457-476.
Zoonen, Liesbetvan (2016), Government Information Quarterly Volume 33, Issue 3, July 2016, 472-480.
Exploriat, Piringer (2012), “the Urban Boundary Layer by Sodar and Tethersonde”, Journal of Wind Engineering and Industrial Aerodynamics, 41- 44 (1992), 437-448.
Baeehlin, Theurer (2002), Multi criteria selection for arestaurant location in Taipei, Int. J. Hospit. Manage. 21 (2): 171-187.
Yongyong, Zhang; Jun Xia, Jingjie Yu; Mark Randall, Yichi Zhang; Tongtiegang, Zhao; XingyaoPan Xiaoyan Zhai and Quanxi Shao (2018), Simulation and assessment of urbanizationimpacts on runoff etrics: insights from landuse changes‚ journal of hydrologhy 560, 247-258.