چیستی اصالت و هویت فرهنگی معاصر ایران در معماری با فراتحلیل آثار شایگان
محورهای موضوعی : بافت تاریخی شهرهای تاریخی ایران
هوشنگ فروغمند اعرابی
1
(دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه هنر، تهران، ایران )
محمود ارژمند
2
( استادیار گروه معماری، دانشگاه هنر، تهران، ایران )
کلید واژه: اصالت, مدرنیته ایرانی, داریوش شایگان, معماری.,
چکیده مقاله :
برخی اندیشمندان نتیجه ارتباط فرهنگی معاصر ایران با غرب را «چهل تکگی هویت» و دگرگونی مفهوم اصالت در حوزه‌های مختلف فرهنگی می دانند. برخی دیگر نیز معنویت را جدااُفتاده از فرهنگ معاصر ایران دانسته اند. برخی نیز همچون داریوش شایگان با وجود تاکید بر لزوم پذیرش مدرنیته و غرب از سوی فرهنگ ها که ماهیتی فراتر از «هویت و اصالت بومی» دارد، می-خواهند به چهل تکه شدن هویت و بی ارزش شدن فرهنگی خاصه در معماری معاصر نیز معتقد بمانند. این مساله در بافت های تاریخی ایران در راستای بازخوانی مفهوم اصالت معماری ایران چالش‌هایی را به وجود آورده است. مساله اصلی این پژوهش آن است که جایگاه اصالت در تقابل با مدرنیته ایرانی در معماری که در اندیشه شایگان دچار افسون‌زدگی و دگردیسی شیزوفرنیک است، چیست؟ هدف پژوهش بررسی مفهوم «اصالت» در تقابل مدرنیته و «معماری چهل‌تکه» معاصر ایران خاصه در بافت های تاریخی با اتکا به آرا و اندیشه داریوش شایگان است. روش تحقیق بنابه ماهیت بنیادی آن، «توصیفی- تحلیلی»، «فراتحلیل» و «استدلال منطقی» است که از ابزار گردآوری داده مشتمل بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی بهره‌برده‌است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در نحوه درك و برداشت روشنفكران و معماران معاصر از واقعيّات اجتماعي و فرهنگي مربوط به مفهوم اصالت معماری ایرانی نوعي اختلاف و گاهاً شكاف اسكيزو فرنيك وجود دارد. همچنین هرچند که امروزه جهان بینی مدرنیته لایه ای از هویت ایرانیان را تشکیل داده و انکار آن به منزله مبارزه با بخشی از هویت معماری معاصر ایران است، ولی از دید شایگان ضمن نقد ساختار فرهنگی غرب که در عدم تجانس با ایران است، بازگشت ارزش ها و اصالت راستین هویت ایرانی در معماری و بازخوانی دوباره ارزش ها و اصالت های تمدن ایران اهمیتی مضاعف دارد، هرچند که از دید ایشان راهی جز پذیرش این مواجهه فرهنگی با غرب خاصه در هنر و معماری و در برنامه ریزی مداخله در بافت های تاریخی وجود ندارد.
According to cultural studies, modernity exposed cities and countries to Multiculturalism and Identity Crisis. Some scholars believe that the result of cultural mixing is the fragmentation of identities. On the other hand, some scholars, such as Shaygan, emphasize on the need to accept modernity and cultural communication with the west, therefore, to have a unique inclusive culture. In Shaygan’s view, the companionship of different fragmentations is called “ChehelTekeh” which means forty-piece, a kind of carpet with different shapes. Based on this view, in the contemporary history of Iran, as it faces modernity, architecture has no result other than schizophrenic enchantment resulting in the perception of Iranian architecture without any logical and coherence. Shaygan claimed that some religious aspect of life in Iran’s culture after modernity is similar to a schizophrenic culture so the spirituality of having religious beliefs in life does not act as a unifier of culture. This study examines the concept of value and Authenticity in the contrast between Iranian modernity and contemporary forty-piece architecture. Research Method Due to re-reading the concept of authenticity is a descriptive-analytical method and based on logical reasoning that has used data collection tools including library and documentary studies. The research findings show that there is a kind of schizophrenic gap in the way intellectuals and contemporary architects of Iran perceive social and cultural realities. This is because, unlike European society and architecture in which we see a clear line of changes in its history, in Iran modernity has a different appearance, so inventions in Iran’s contemporary architecture are not coherent, representing authenticity.
احمدي، بابک (1373) مدرنیته و اندیشه انتقادي، چاپ دوم، تهران، مرکز.
احمدي، بابك (1380) «معماي مدرنيته»، تهران، مركز نشر.
اطهری، اسدلله (1390) هویت، توسعه و مدرنیته در اندیشه شایگان، مطالعات میان فرهنگی، شماره 14.
الکساندر، کریستوفر (1381) راه بی¬زمان ساختن، ترجمه قیومی بیدهندی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
انصاری، حمیدرضا (1385) کثرت¬گرایی در معماری معاصر ایران، فصلنامه معماری و شهر سازی، شماره 84، صص 30-35 بانی مسعود، امیر (1388) معماری معاصر ایران، در تکاپوی سنت و مدرنیته، هنر معماری قرن، تهران.
بهنام، جمشید (1375) ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران، فرزان روز.
تیربند، مجید و دیگران (1395) نقش پارک¬های کودک در هویت¬بخشی اجتماعی؛ فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه¬ای) دانشگاه قشم، سال ششم، شماره 2.
جابری مقدم، مرتضی هادی (1384) شهر و مدرنیته، تهران، فرهنگستان هنر.
حجت، مهدی (1380) میراث فرهنگی در ایران سیاست‌ها برای یک کشور اسلامی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
دارایی، حسین و علیرضا عبدالله زاده (1395) ارتقا هویت روستاها از طریق نمادها و نشانه ها، فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه¬ای) دانشگاه قشم، سال ششم، شماره 4.
سوفر، گیل (1375) هیدگر، انسان‌‌گرایی و تفکیک/ تخریب تاریخ، ترجمة محمدسعید حنایی، فصلنامة ارغنون، 11 و 12، صص 270-289.
شایگان، داریوش (1371) بت¬های ذهنی وخاطره ازلی، تهران، امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1374) زیر آسمانهای جهان، ترجمه نازی عظیما، تهران، فروزان¬فر.
شایگان، داریوش (1375) ادیان و مکتب¬های فلسفی هند، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1386) افزون¬زدگی جدید، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران، فروزان¬فر.
شایگان، داریوش (1386) آسیا در برابر غرب، تهران، امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1389) آمیزش افق¬ها، ترجمه محمدمنصور هاشمی، تهران، فروزان¬.
شایگان، داریوش(1389)نشریهمهرنامه، سالاول، شمارهنهم.
شایگان، داریوش(13۹۲)در جستجوی فضاهای گمشده، تهران، فرزان.
علی الحسابی، مهران؛ کرانی، نعیمه (1392) عوامل تأثیرگذار بر طراحی مسکن از گذشته تا آینده، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 141، 36-19.
فاضلی، نعمت الله (1387) مدرنیته و مسکن (رویکردی مردم نگارانه به مفهوم خانه سبک زندگی روستایی وتحولات امروزی آن)، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره 1.
فدایی نژاد، سمیه (1393) واکاوی مولفه های بازشناخت اصالت در حفاظت میراث فرهنگی، نشریه علمی – پژوهشی هنر های زیبا، دوره 19، شماره 4، صص، 77-86 فرخی، سوفیا (1396) پروبلماتیک هویت ایرانی در اندیشه داریوش شایگان، جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شماره 4.
فیاض انوش، ابوالحسن؛ سنایی راد، عباسعلی (1387).
شاخصههای کالبدوفرهنگ خانهدرمنابعاسلامی، مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان شهر اسلامی، دانشگاه اصفهان، 332-315.
فیلدن، برنالد (1374) راهنمای مدیریت برای محوطه میراث جهانی، ترجمه حناچی، پیروز، تهران، دانشگاه تهران.
قبادیان، وحید (1393) مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
قزلسفلی، محمدتقی (1389) ایران فرهنگی در اندیشه داریوش شایگان، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره 4.
قوام، سیدعبدالعلی (1374) نقد نظریه‌های نوسازی و توسعه سیاسی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
الکساندر، کریستوفر (1381) معماری و راز جاودانگی، ترجمه قیومی بید هندی، مهرداد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
كوزر، لوئیس روزنبرگ برنارد (1380) نظریه های بنیادی جامعه شناسی، ت، فرهنگ ارشادتهران.
لطفي، سهند (1386) پژوهشي درباره دگرديسي و پايايي در مرمت شهري، هنرهاي زيبا، شماره31.
مفیدی، سیدمجید و حدیثه کامران کسمایی و محمدرضا مفیدی (1395) مسکن اجتماعی تبلور هویت، فرهنگ و پایداری،، تهران مؤسسه علم معمار.
منتظر، مریم (1393) بررسی تأثیرات دوره گذر از سنت به مدرن(نوگرایی) در¬شکل‌گیری معماری مسکونی شیرازو تزیینات وابسته به آن (دوره پهلوی دوم)، پايان نامه كارشناسي ارشد در رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری شیراز.
مهدوی¬نژاد، محمد جواد؛ منصوری مجومرد، پریناز (1394) ورود جریانهای نوگرا به معماری معاصر ایران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، صص 19-30.
نژاد ابراهيمي، احد (1391) رساله دكتري معماري دانشكده هنر و معماري دانشگاه تربيت مدرس به راهنمايي دكتر محمدرضا پورجعفر و مشاوره دكتر مجتبي انصاري.
نوری کرمانی، علی و کبری طاهری (1398) بررسی نقش عوامل هویت¬بخش در سکونتگاه شهر ساوه، فصلنامه جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه¬ای) دانشگاه قشم، سال نهم، شماره 3.
واترز، مالکوم (1381) مدرنیته، مفاهیم انتقادی جامعه سنتی وجامعه مدرن، ترجمه منصور انصاری، هربرت اسپنسر و دیگران، نقش جهان.
هاروی، دیوید (1393) پاریس، پایتخت مدرنیته، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران، پژواک.
هودشتیان، عطاء (1380) مدرنیته، جهانی شدن و ایران، تهران چاپخش.
Al–Azmeh, Aziz (1993) Islams and Modernities, London.
Benjamin, Walter (2002) “The Arcade Project”, Translated by oward Eiland and Kevin McLaughlin, London, Belknap Press.
Feilden Bernard (2003) conservation historic building، third edition، Architectural Press، ISBN 0-7506-5863-0 Jokilehto, J. (2007) Conservation concepts. Conservation of ruins, 3-9.
Lewika، M. ، (2008)، Place Attachment، Place Identity and Place Memory، JEP، p. 54.
Mitchell, Nora J, (2008) Considering the Authenticity of Cultural Landscapes, APT Bulletin, Vol. 39, No. 2/3 (2008), pp. 25-31.
Relph، Edward، (1976) Place and place iessness، pion limited، London، p. 45.
Shayegan, Daryush (1997) “Cultural Schizophrenia، Islamic Societies Confronting the West”, USA, Syracuse University Press.
Stovel, H. (2007) Effective use of authenticity and integrity as world heritage qualifying conditions. City & Time 2 (3), pp. 21-36.
Tajfel, John. (1999) Some Current Issues in Research on Social Identity and Self-categorization Theories. Oxford، Blackwell Publications.
Turner, J. H. (1998) The Structure of Sociological Theory, Sixth Edition. New York، Wads Worth Publishing Company.
Twigger، R. &Uzzell، D. (1996) Place and Identity processes، journal of Environmental Psychology، p. 220.
Zancheti, S. M. , Flaviana, L. P. (2009) Rosaneconserving the authentic، essays in honour of Jukka Jokilehto (163-168), ICCROM Conservation Studies, and International Center for the study of preservation and Restoration of Cultural Property.