تبیین پایداری نظام فضایی شهری با تدوین، تعیین و اولویت‌بندی استراتژهای توسعه شهری؛ مطالعه موردی: شهرکاشان
محورهای موضوعی : شاخص‌های شهر ایرانی اسلامی
ابوذر وفایی
1
(استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم دانشگاه کاشان)
رسول حیدری سورشجانی
2
( استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان)
کلید واژه: استراتژی توسعه شهری, نظام فضایی, پایداری, شهر کاشان.,
چکیده مقاله :
امروزه شهرها با مشـکلات عمـده شهرنشـینی و ناپایداری در ابعاد مختلف روبرو هستند و الگو‌های سنتی در قالب طرح‌های توسعه و عمران شهری نتوانسته منجر به کاهش نابسامانی و ناپایداری نظام فضایی شهرها شود. بنابراین ناکامی رویکردهای سنتی در پاسخگویی به مشکلات شهری باعث شکل‌گیری نگرش راهبردی شده است، در این راستا شهر کاشان از جمله شهرهایی می‌باشد که تحت تأثیر رشد بالای فیزیکی و عدم انطباق آن با ظرفیت زیر ساخت‌های شهری و در نهایت ناکارآمدی طرح‌های توسعه شهری، در عمل با آشفتگی‌های کالبدی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی زیادی در سطح شهر همراه شده و موجب توسعه شهر به سمت عدم تعادل و پایداری فضایی گردیده است. این پژوهش بر آن است در جریان مطالعات قبلی1 در زمینه الگوی رشد پراکنده شهری و ناتوانی طرح‌های توسعه شهری در پاسخگویی به نیازها و مشكلات شهر کاشان، در چهارچوب ساختار مفهومی مشخص به تبیین پایداری نظام فضایی شهر کاشان از طریق تدوین، تعیین و اولویت‌بندی استراتژهای توسعه شهری بپردازد. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی- توسعه‌ای و از نظر شیوه انجام توصیفی- تحلیلی است. رویکرد مطالعه حاضر نیز رویکرد راهبردی بر اساس نگرش سیستمی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد نوع راهبرد مورد استفاده جهت پایداری نظام فضایی شهر کاشان از نوع راهبرد تدافعی می‌باشد، ضمن اینکه در ارزیابی صورت گرفته در زمینه اولویت‌بندی راهبردها با استفاده از مدل VIKOR و انتخاب استراتژی برترنشان داد، «تدوین سند توسعه اقتصادی شهر متناسب با قابلیت‌ها و مزیت‌های نسبی و رقابتی به ویژه در حوزه صنعت، گردشگری و محصولات کشاورزی» به عنوان استرتژی برتر می‌بایست در اولویت برنامه‌های توسعه شهر توسط مسؤولین و مدیران شهری قرار گیرد.
Today, cities encounter major urbanization and instability problems in innumerable dimensions, and traditional patterns in the form of urban development plans have not been able to lessen the disorder and instability of the urban space system. Thus, traditional approaches failure to deal with urban problems has led to the formation of a strategic attitude. Regarding the issue, Kashan is one of the cities that has feasibly accompanied with many physical, economic, socio-cultural disturbances influenced by high physical growth and its incompatibility with the capacity of urban infrastructure and ultimately inefficiency of urban development plans that caused the development of the city towards imbalance and spatial stability. In line with the previous studies regarding the pattern of scattered urban growth and the inability of urban development plans to meet the needs and deal with the problems of Kashan, this research is to proceed with explaining the stability of Kashan spatial system by formulating, determining and prioritizing urban development strategies within the framework of a specific conceptual structure. In terms of purpose, the type of research is applied-developmental and concerning the method, is descriptive-analytic. The approach of the present study is also a strategic attitude based on a systemic approach. The results of the research show that the type of strategy applied to stabilize the space system of Kashan is a defensive strategy. While in the evaluation provided in prioritizing strategies using the VIKOR model and choosing the optimized strategy, showed that “Developing the economic development document of the city in accordance with the capabilities and comparative and competitive advantages, especially in the field of industry, tourism and agricultural products” should be considered a priority in urban development programs as a superior strategy by city officials and managers.
حاتمی‌نژاد، حسین و امین فرجی ملایی (1390)، «امکان سنجی اجرای طرح‌های استراتژی توسعه شهری (CDS) در ایران»، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال دوم، شماره هشتم.
حسینی، هادی؛ حسین حاتمی‌نژاد و حسین قدرتی (1389)، «برنامه‌ریزی راهبردی توسعه پایدار شهر سبزوار»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 15، 150-117.
کلانتری خلیل‌آباد، حسن (1390)، استراتژی‌های توسعه شهری، تهران، انتشارات مهکامه.
رفیعیان، مجتبی و عبدالرضا گلپایگانی (1386)، برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه شهری (به همراه مطالعه موردی برنامه‌ریزی استراتژیک در شهر کرمان)، ویژه نامه مدیریت استراتژیک شهری، شماره 1.
سعیدنیا، احمد (1382)، «مفاهیم و محتوای طرح‌های ساختاری راهبردی»، مجله آبادی، سال سیزدهم، شماره 39 صص90-84.
صابری، حمید (1389)، استراتژی‌های توسعه پایدار شهری با تأکید بر حکمروایی خوب شهری و رشد هوشمند: مطالعه موردی : کلانشهر اصفهان، رساله دکتری، استادان راهنما : اصغر ضرابی، جمال محمدی، استاد مشاور: حمید رضا وارثی، دانشگاه اصفهان، دانشكده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
صرافی، مظفر؛ جمیله توکلی نیا و منصور استادی سیسی (1388)، «راهبرد توسعه شهر مبتنی بر توسعه پایدار مطالعه موردی: شهر شبستر»، نشریه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال هفتم، شماره 22.
قائد رحمتی، صفر و امیررضا خاوریان گرمسیر (1395)، «نقش تكنیك Meta SWOT در برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهر یزد»، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره20، شماره یک، 206-179.
مراد مسیحی، واراز (1381)، برنامه‌ریزی استراتژیک در کلانشهرها به ضمیمه استراتژیک شهر لندن، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مرصوصی، نفیسه؛ محمدرضا پورمحمدی؛ اسماعیل نصیری و یوسف محمدزاده (1393)، «ارزیابی توسعه پایدار کلان شهر تبریز»، دوفصلنامه پژوهش‌های بوم شناسی شهری، دوره چهارم، شماره هشتم، 64-47.
ملک افضلی، علی اصغر (1382)، انتخاب استراتژیک در برنامه‌ریزی شهری، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیر کبیر، چاپ اول.
مهدیزاده، جواد (1382)، برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی.
مهدیزاده، جواد (1383)، ضرورت اصلاح مدیریت توسعه شهری در ایران، جستارهای شهرسازی، شماره سیزدهم و چهاردهم، 18-29.
Asobee, M. S. (2021). Exploring the importance of strategic thinking to strategic planning in the strategic management process. Journal of Business and Management Sciences, 9 (2), 68-70.
Bernorider , Edward (2002),Factor in swot Analysis Applied to micro, small to medium and large software enterprises, An Austrian study, European management Journal,Volume 20, Issue 5,pp 562-573.
Ershadi, M. J. and R. E. Dehdazzi, (2019). “Investigating the role of strategic thinking in establishing organizational excellence model: A moderating role of organizational forgetting,” The TQM Journal, 31 (4), pp. 1-22.
Faludi, A (1973),A Reader in Planning Theory, Britain, Pergamon Press, First Edition, Volume 5.
Farhoodi, R. Gharakhlou, M. Ghadami, M., Panahandeh khah, M, (2009), A Critique of the prevailing Comperhensive urban planning Paradigm in Iran: The need for strategic Planning Theory, Planning Theory, Vol 8.
Halla, Francos (2007), A SWOT analysis of strategic urban development planning: The case of Dares Salaam city in Tanzania, Habitat International,Vol31, Issue1, PP 130-142.
Masud, Parves Rana, (2011).” Urbanization and Sustainability: Challenges and Strategies for Sustainable Urban Development in Bangladesh”, Environment, Development and Sustainability, Volume 13, Issue 1, pp 237-256.
Robin S. de Graaf, Geert P.M.R Dewulf (2010), Applying the Lessons of Strategic Urban Planning Learned in the Developing World to the Netherland. Habitat International, Volume 34, Issue4.
Salas, J., & Yepes, V. (2018). Urban vulnerability assessment: Advances from the strategic planning outlook. Journal of Cleaner Production, 179, 544-558.
Steinberg Florian (2005), Strategic urban planning in Latin America:experiences of building and managing the future,Habitat International, Vol 29, pp 69–93.
Wellington City Council (2006), Urban Development Strategy, http://wellington govt.nz/services/environment-and-waste/urban-development/strategies-plans-and-policies.
Wilson, I (2000), From scenario Thinking to Strategic Action, Technological Forecasting and Social Change, No 65, PP23–29.