Revisiting the Spatial Organization of Neighborhoods in the Iranian City in Terms of the Tradition of Mortmain; Case Study: Aligholi Agha neighborhood, Isfahan
Subject Areas : Islamic urbanism
Mina
Kashani Hamedani
1
(PhD candidate in urban development, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.)
Hassan
Sajjadzadeh
2
(Associate professor at the department of urban development, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran)
Keywords: mortmain, neighborhood, Iranian-Islamic city, Aligholi Agha neighborhood, Isfahan,
Abstract :
mortmain has been existing for a long time in the field of urbanization. It is a multifaceted phenomenon with various physical, functional, social and economic dimensions. Identifying the effect of mortmain endowment on the building blocks of Iranian-Islamic cities, especially through a historical approach, will help to clarify this concept. With its unique historical neighborhoods, the city of Isfahan which was mainly developed in the Safavid era under the influence of the idea of the Islamic city and mortmain offers a perfect opportunity for innovative historical research. From among the numerous historical neighborhoods in Isfahan, the neighborhood of Aligholi Agha was selected as the case of the present study due to the survival of its mortmain deeds. The hypothesis of this research is the influence of mortmain on the shape of Aligholi Agha neighborhood. The research seeks to find an answer to the question of how tradition of mortmain has affected the structure and creation of traditional neighborhood spaces?. Accordingly, the purpose of this article is to analyze the spatial structure and physical elements of traditional neighborhoods from the perspective of mortmain tradition and based on the structuralism approach in Islamic city studies. Accordingly, in the process of traditional neighborhoods regeneration, a sustainable spatial organization can be achieved by relying on research findings. For this purpose, the research was conducted through a descriptive-analytical method, while reviewing the literature of the position of mortmain in Islamic thought and its impact on the structure of the Islamic city, and using library-documentary as well as field observations, historical documents and maps, and existing mortmain deeds. Our findings indicate that mortmain has been effective in the formation and further historical development of Aligholi Agha neighborhood centers in Isfahan and creating public buildings such as mosques, bath and other public buildings in this neighborhood. Also, due to the doctrinal and social dimensions of the mortmain tradition, the development and creation of Aligholi Agha neighborhood buildings, has created an interconnected and intertwined structure in the center of the neighborhood and has created sensitivity and participation of people in preserving and reviving traditional buildings in this neighborhood.
ابدالی، یعقوب، احمد پوراحمد و اسحاق خندان. (1397) «فراتحلیلی بر پژوهش‌های وقف در شهرهای ایرانی-اسلامی». مجله جغرافیا و روابط انسانی. دوره اول، شماره اول، 186-197.
احمدی، نزهت (1391). «نهاد وقف در دوره صفوی». فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام. سال چهارم، شماره15، 41-56.
احمدی، نزهت. (1390). درباب اوقاف صفوی (مجموعه مقالات). انتشارات: تهران، كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي، چاپ اول.
احمدی، نزهت. (1393). «تأثیر موقوفات گنجعلي‌خان بر کالبد شهری کرمان با تکیه بر اسناد وقفنامه‌های گنجعلی‌خان». فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال هفتم، شماره 23، 31-55.
اهلرز، اکارت. (1374). «موقوفات دینی و شهر شرق اسلامی». ترجمه مصطفی مومنی و محمدحسن ضیا توانا. مجله میراث جاویدان، سال سوم، شماره دوم. 50-53.
باقري، اشرف‌السادات (1386)، شهرهاي قلمرو فرهنگ اسلامی. انتشارات امیرکبیر، تهران.
بحری مقدم، عباس. (1392). «عوامل اجتماعی-فرهنگی در شکل‌گیری محله در شهر ایرانی-اسلامی و کارکردهای آن». نشریه تاریخ و تمدن اسلامی، سال نهم، شماره 17، 101 - 116.
بمانیان، محدرضا، پرهام بقایی و آرین امیرخانی. (1387). «رهیافتی بر نقش موقوفات در ساماندهی فضاهاي شهري (با نگاه ویژه بر موقوفات شهر اصفهان». نشریه مدیریت شهری، شماره21، 59-71.
پوراحمد، احمد، ایوب منوچهری میاندوآب، حسین رفیعی‌مهر و عارف آقاصفری. (1392). «بررسی نقش وقف در توسعه و ساماندهی فضایی شهرها (مطالعة موردی: شهر لالجین)». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی - اسلامی، شماره دوازدهم، 5-.14.
پیربابایی، محمدتقی و رحیم ایرانشاهی. (1399) «واکاوی نقش فرهنگ وقف در تکوین ارسن‌های شهری بر اساس نظریه ساخت‌یابی»، نشریه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، سال پنجم، شماره دوم، 17 - 36.
جناب، میرسید علی. (1393). احصائیه خانه‌ها و محلات اصفهان. انتشارات: سازمان فرهنگی-تفریحی شهرداری اصفهان.
حسینی اشکوری، سید صادق. (1388). کتاب اسناد وقف اصفهان؛ دفتر هفتم. زیر نظر اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان. انتشارات: مجمع ذخایر اسلامی، قم.
دانش، جابر. (1389) «مبانی شکل‌گیري و اصول سازمان‌یابی کالبدي شهراسلامی». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شماره اول، 15 - 31.
سجادیان، ناهید، صفیه دامن‌باغ، فاطمه رزمگیر و بلقیس رستگاران. (1393). «بررسی تاثیر فرهنگ و تمدن اسلامی بر ساخت کالبدی شهرهای ایران». سومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ واکاوی مفاهیم و نظریه‌های رایج توسعه و تجارب ایران و جهان: به سوی نظریه اسلامی ایرانی پیشرفت.
شفقی، سیروس. (1381). جغرافیای اصفهان. انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ دوم، ویرایش اول.
شفقی، سیروس. (الف 1376). «وقف در اصفهان». نشریه میراث جاویدان، شماره20، 33.
شفقی، سیروس. (ب 1376). «وقف در اصفهان، پراکنگی جغرافیای موقوفات و آثار اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن در اصفهان». نشریه میراث جاویدان، شماره 19 و 20، 47-58.
شهابی، محمدرضا (1383)، «مبانی و چارچوب نظری تأثیر وقف در شکل گیری فضاهای شهری»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره72، 135-150.
شهرداری اصفهان، سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان (1378). طرح بهسازی و ساماندهی مرکز محله علی‌قلی‌آقا.
شهریوری، نسرین و شهرام یوسفی‌فر (1396)، «بررسي كاركردهاي پنهان آب انبارهاي وقفي در تهران دورة قاجار». پژوهشنامة تاريخ اجتماعي و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، سال ششم، شمارة اول، -55.
شهیدی، حمیده (1394)، «نقش وقف در توسعه آبي و شكل گيري فضاهاي شهري مشهد در دوره صفويه»، مطالعات تاریخ اسلام، سال هفتم، شماره 25، 95-120.
صادقی گلدر، احمد (1385). مقدمه‌ای بر فرهنگ وقف، انتشارات صائن، تهران.
طبسی، محسن (1381)، «بازخوانی وقفنامه و بررسی کالبدی مرکز محله علی‌قلی‌آقا»، نشریه صفه، دوره 12، شماره 35، 93 - 121.
عسگری، محسن و آرش بغدادی (1394)، «آسیب شناسی چارچوب مطالعات کالبدی وقف در شهر اسلامی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شماره 20، 37-48.
عمران‌زاده، بهزاد، کرامت‌الله زیاری، احمد پوراحمد و حسین حاتمی‌نژاد (1393)، «بررسی و تحلیل رویکردهای حاکم بر مطالعات شهر اسلامی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 16، 71- 79.
غروی الخوانساری، مریم (1396)، «از محله سنتی تا محله معاصر؛ کندوکاوی در راهکارهای احیا هویت محلی در شهر امروز»، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره21، 61 -76.
غلامی، حسین و ابراهیم الیاسی (1393)، «تحلیلی بر جایگاه محله در شهرسازی ایرانی-اسلامی»، نهمین سمپوزیوم پیشرفت‌های علوم و تکنولوژی، مشهد، کمیسیون اول: همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت خوانش هویت ایرانی-اسلامی در معماری و شهرسازی.
کلانتري خلیل آباد، حسین، سیداحمد صالحی، قهرمان رستمی. (1389)، «نقش تاریخی وقف در شکل گیري شهر اسلامی (مطالعه موردي شهر اصفهان)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شماره اول، 33 - 43.
لغتنامه دهخدا. (1377). انتشارات دانشگاه تهران، جلد 15.
معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی واحد اصفهان (1393)، «طرح پژوهشی بازتعريف نقش محله‌ی تاريخي علي‌قلي‌آقا و بافت پیرامون مسجد سید در راستاي رونق گردشگري با تاكيد بر رويكرد شهر خلاق، کارفرما: معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان.
میراحمدی، مریم. (1371) «پژوهشی در موقوفات عصر صفوی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، مشهد، آستان قدس رضوی، شماره 25، 48-29.
سازمان نقشه‌برداری کشور (https://www.ncc.gov.ir).