بررسی میزان تحقق‌پذیری اهداف طرح احیای میدان عتیق اصفهان (امام علی(ع))*
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامی
مهدی ابراهیمی بوزانی
1
(دانشگاه پیام نور)
فهیمه فدائی جزی
2
(کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
کلید واژه: بازآفرینی, بافت تاریخی, تحقق‌پذیری, میدان امام علی (ع),
چکیده مقاله :
محدوده طرح احیای میدان امام علی (ع) در دل بافت تاریخی اصفهان قرار گرفته است. این میدان در گذر زمان محو و توسط کاربری های دیگر اشغال شد تا این‌که در سال 1387 شهرداری اصفهان به موجب طرحی به احیای آن همت کرد. بر تهیه طرح و اجرای پروژه احیای میدان امام علی (ع) شهر اصفهان اعتراضات و نقد‌هایی مطرح است که درستی و نادرستی این نقد‌ها تاکنون به طور جدی مورد بررسی قرار نگرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی میزان تحقق اهداف طرح احیای میدان امام علی (ع) است. نوع پژوهش بر اساس هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، متخصصین و کارشناسان حوزه شهری هستند. روش نمونه‌گیری، گلولهبرفی است و داده‌ها با بهرهگیری از پرسشنامه پژوهشگر‌ساخته در سال جاری گردآوری شده است. در تحلیل داده‌ها از آزمون‌های کایاسکوئر، تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل اثرات متقابل استفاده شده است. طبق بررسی‌های انجام شده اهداف طرح میدان امام علی (ع) به طور نسبی با میانگین متوسطی تحقق یافته است. در این بین اهداف کالبدی-سکونتی با میانگین 42/3 بیشترین تحقق پذیری و اهداف زیستی با میانگین 28/3 ؛ اهداف اقتصادی با میانگین 24/3؛ اهداف اجتماعی-فرهنگی با میانگین 15/3 در رده‌های بعدی بوده‌اند. نتایج همپوشانی مدل‌های مورد استفاده نشان داد که هفت هدف کلیدی در طرح احیاء میدان امام علی (ع) شامل افزایش رضایت مندی سکنه و کسبه، افزایش رضایت مندی شهروندان غیرشاغل و ساکن، افزایش میزان حس تعلق مردم به محدوده اجرای طرح، ایجاد رونق و بهبودی در فعالیت‌های گردشگری، افزایش سرزندگی و پیوستگی کانون‌های تاریخی، کاهش تمایل به مهاجرت و افزایش هویت تاریخی و فرهنگی محدوده اجرای طرح در جریان طرح احیاء میدان امام علی(ع) تحقق یافته است.
The area of the revival plan of Imam Ali Square (AS) is located in the heart of the historical texture of Isfahan. This square disappeared and was occupied by other uses over time. In 1387 Isfahan Municipality tried to revive it according to a plan. There are objections and criticisms to the preparation and implementation of the revive project of Imam Ali (AS) Square in Isfahan. In fact the correctness and incorrectness of which have not been seriously examined so far. The main purpose of this study is to investigate the extent to which the Imam Ali Square revival plan objectives have been achieved. The type of research is based on the applied purpose and in terms of nature, it is descriptive-analytical. The statistical population of this study is urban experts. The sampling method is snowball and the data were collected using a researcher-made questionnaire made this year. Chi-square tests, confirmatory factor analysis and interaction analysis were used in data analysis. According to the studies, the goals of Imam Ali (AS) Square project have been achieved with a relatively average. Among these, physical-residential goals with an average of 3.42 have the highest feasibility and biological goals with an average of 3.28; Economic goals with an average of 3.24; Socio-cultural goals with an average of 3.15 were in the next categories. The results of the overlap models used showed that seven key objectives of the plan have been realized during the revitalization of Imam Ali Square. These objectives are include: increasing the satisfaction of residents and businesses, increasing the satisfaction of unemployed and nonresident, increasing people’s sense of belonging to the project, creating prosperity and improvement in tourism activities, increasing the liveliness and continuity of historical centers, reducing the desire to migrate and increasing the historical and cultural identity during the implementation of the project.
احمدی‌فرد، نرگس؛ پوراحمد، احمد؛ ده‌زاده سیلابی، پروین، (1398) «تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه صنایع فرهنگی در بازآفرینی بافت تاریخی (نمونه موردی: منطقه 12 شهر تهران)»، فصلنامه علمی پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال یازدهم، شماره سوم، 137-148.
آرشیو شهرداری منطقه سه شهر اصفهان، (1399).
امامی، سید محمد؛ (1390)، ارزیابی طرح احیای میدان امام علی (ع) اصفهان بر اساس اصول یکپارچگی و ارائه راهکارها، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی گرایش برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای، استاد راهنما: اسفندیار زبردست، پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی، دانشگاه تهران.
امین‌زاده، بهناز؛ دادرس، راحله، (1391) «بازآفرینی فرهنگ مداردر بافت تاریخی شهر قزوین با تأکید بر گردشگری شهری»، مطالعات معماری ایران، دو فصلنامه معماری ایرانی، شماره 2، 99-108.
بهادری‌نژاد، معصومه؛ ذاکر حقیقی، کیانوش (1395)، «تببین مکانیزم احیاء بافت های تاریخی با استفاده از رویکرد بازآفرینی (نمونه موردی: محله حاجی در محدوده تاریخی شهر همدان) »، مطالعات محیطی هفت حصار، شماره هجدهم، سال پنجم، 5-18.
بهرامی، سمیه؛ خرازی قدیم، فرشته، (1398)، «بازآفرینی بافت های تاریخی با رویکرد گردشگری فرهنگی (موردی: محله فیض آباد شهر کرمانشاه) »، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 1، شماره 4، 124-136.
پور احمد، احمد و حسینی، علی (1395)، «بازآفرینی بافت های تاریخی شهری جهت توسعه گردشگری فرهنگی نمونه موردی هسته مرکزی شهر تهران»، همایش ملی بافت های فرسوده و تاریخی شهری: چالش‌ها و راهکارها، کاشان، دانشگاه کاشان:https: //www.civilica.com/Paper-BAFTEFARSOODE01-BAFTEFARSOODE01_011.html
پوراحمد، احمد و اکبرنژادبایی، رمضان (1390) «هرم بازآفرینی بافت تاریخی شهری با استفاده از مدل SWOT، نمونه موردی بافت تاریخی شهر بابل»، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال سوم، شماره 9، 81-107.
پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث و کشاورز مهناز (1389) «سیرتحول ممفهوم بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت فرسوده شهری»، نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 1، 73-92.
حسن‌زاده، مهرنوش؛ سلطان‌زاده، حسین، (1395)، «طبقهبندی راهبردهای برنامه‌ریزی بازآفرینی بر اساس سطح پایداری بافتهای تاریخی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره بیست و سوم، 19-29.
داداش پور، هاشم و حاجی‌وندی، نگین؛ (1394) «ارزیابی میزان تحقق‌پذیری طرح های توسعه و عمران ناحیه‌ای در ایران (مورد مطالعاتی: طرح توسعه و عمران ناحیه‌ای ساوه) »، فصلنامه آمایش محیط، شماره 41، 71-91.
رضایی، نعمت الله. (1389)، ساماندهی بافت فرسوده شهری در راستای بهسازی و نوسازی و پیشگیری از فرسودگی (نمونه موردی: شهر شیراز)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
روستایی، شهریور؛ ناصری، رقیه؛ پاشایی، سعید (1396)، «اولویت‌بندی راهبردهای احیای بافت تاریخی شهر مراغه با تأکید بر رویکرد بازآفرینی فرهنگ مدار»، نشریه گردشگری شهری، دوره 4، شماره 3، 77-94.
زبردست، اسفندیار؛ امامی، سید محمد (1391)، «بررسی و ارزیابی اصالت طرح های توسعه شهری در بافت های تاریخی مورد مطالعه طرح احیای میدان امام علی (ع) اصفهان»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره نهم، 15-24.
زنگی‌آبادی، علی؛ مویدفر، سعیده، (1390) «رویکرد بازآفرینی شهری در بافت های فرسوده برزن شش بادگیری شهر یزد»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 9، 297-314.
زیاری، کرامت الله؛ ایزدی، پگاه (1397) «برنامه‌ریزی راهبردی احیای بافت تاریخی با استفاده از اصول رویکرد نوشهرگرایی، مورد‌شناسی محله سردزک شیراز»، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 28، 33-48.
شماعی، علی؛ موحد، علی؛ رضاپور میرصالح، حسن، (1398)، «تحلیل نقش بازآفرینی بافت قدیم شهر اردکان در توسعه گردشگری شهری»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، سال نهم، شماره سی و چهارم، 59-72.
صادقی شاهدانی، مهدی و خوشخوی، مهدی، (1396) «تحلیل مقایسه‌ای نقش مؤلفه‌های اقتصادی و فنی در بهبود کارایی مصرف انرژی‌بخش خانگی ایران»، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، (27)؛ 123- 175.
غنی‌زاده نیاری، اسماعیل (1394) «مروری بر تجارب جهانی باززنده‌سازی میادین شهری کهن و بررسی تحلیلی احیای میدان عالی قاپو شهر اردبیل»، کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، تهران مرکز همایش‌های بین المللی صدا و سیما، 1-16.
غیائی، محمدهادی؛ پرتوی، پروین؛ فرزاد بهتاش، محمدرضا (1392) «چارچوب تحلیلی و روش‌شناسی باززنده‌سازی بافت‌ها و محلات تاریخی نمونه موردی محله بازار شاه کرمان»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی مرمت و معماری ایران، سال سوم، شماره ششم، 1-26.
قلندریان، ایمان؛ رفیعیان، مجتبی (1398)، «تببین مدل کیفیت محیط در بازآفرینی شهر ایرانی اسلامی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره سی و چهارم، 49-58.
کشاورزفضل، سمیه؛ منجزی، ساناز، (1396) «نقش کیفیت فضاهای باز شهری در تعاملات اجتماعی با مقایسه موردی میدان عتیق و نقش جهان در اصفهان»، فصلنامه علمی تخصصی معماری سبز، سال سوم، شماره نه، 41-59.
محرابیان، جواد (1393) بازآفرینی میدان امین السلطان، حنانچی، پیروز، دانشکده هنر و معماری.
مویدفر، سعیده؛ اسحاقی، سارا (1398) «نوزایی شهری رویکردی نوین جهت احیا و ارتقا کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهرها (نمونه موردی: میدان امام علی (ع) شهر اصفهان و بافت پیرامون آن) »، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال 10، شماره پیاپی 37، 141-154.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1388)، بررسی سابقه موضوع تهیه طرح محدوده ویژه احیای میدان امام علی (ع) اصفهان (5/32هکتاری)، شهرداری اصفهان: سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1391)، طراحی شهری محدوده ویژه طرح احیای میدان امام علی (ع) : امکانسنجی و تدوین مبانی برنامه و طرحریزی (ویرایش دوم)، اصفهان: شهرداری اصفهان، سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان.
نژادغی، نسترن (1394) «نوزایی شهری به مثابه بازتولید سنت در شهر با رویکرد ایجاد سازمان فضایی نوین در شهر اسلامی بافت تاریخی شیراز»، اولین همایش ملی معماری ایرانی، اسلامی (سیمای دیروز چشم انداز فردا) جلد سوم، 2036- 2050.
Aykaç P., Rifaio lu MN, Alt n z AGB, Güçhan N., (2009). DesignInterventions as Regenerators in Historic Towns: Proposal for Ayval k Historicdepots Region, In the International Conference on the Urban Projects, Architectural Intervention in Urban Areas, TU, Delft, the Netherlands.
Bailey, Nick (2010). “Understanding Community Empowerment In Urban Regeneration And Planning In England: Putting Policy And Practice In Context”, Planning Practice And Research, 25 (3), pp 317-332.
Bursiewicz, N. (2018). Regeneration of market squares in historic town centres: ideas, discussions, controversies. Urban development issues, 60 (1), 67-79.
Couch, Chris And Dennemann, Annekatrin (2000), “Urban Regeneration and Sustainable Development in Britain”, Cities, 17 (2), pp 137–147.
Couch, Chris And Sykes, Olivier And Borstinghaus, Wolfgang (2011). “Thirty Years Of Urban Regeneration In Britain, Germany And France: The Importance of Context and Path Dependency”, Progress in Planning, 75, 1–52.
Fan, X. (2020), Research on the Reconstruction and Reuse of Historic Blocks from the Perspective of Urban Catalysts: Taking a Historical District of Foshan as an Example. In The 2nd International Conference on Architecture: Heritage, Traditions and Innovations (AHTI 2020), September, (449-455). Atlantis Press.
Orueta, Fernando Dıaz (2007). “Madrid: Urban Regeneration Projects and Social Mobilization”, Cities, 24 (3), pp 183–193.
Roca, Mike (2003). “Assessing The Discourses and Practices of Urban Regeneration in a Growing Region”, Geoforum 34, pp37–55.
Sairinen, Rauno & Kumpulainen, Satu (2006). Assessing Social Impacts In Urban Waterfront.
San Juan, C., Subiza-Pérez, M., & Vozmediano, L. (2017), Restoration and the city: the role of public urban squares. Frontiers in psychology, 8, 2093.
Sasaki, Masayuki (2010). “Urban Regeneration Through Cultural Creativity And Social Inclusion: Rethinking Creative City Theory through A Japanese Case Study”, Cities, 27, pp S3–S9.
UNEP (2004), guidelines for urban regeneration in the Mediterranean region, priority action programme reginal activity center, split.
Uysal, Ulke Evrim (2012), “An Urban Social Movement Challenging Urban Regeneration: The Case Of Sulukule, Istanbul”, Cities, 29, pp 12-22.
Wang, Y., Yamaguchi, K., & Kawasaki, M. (2018). “Urban revitalization in highly localized squares: A case study of the Historic Centre of Macao”. Urban Design International, 23 (1), 34-53.
Yu, Jung-Ho & Kwon, Hae-Rim (2011). “Critical Success Factors for Urban Regeneration Projects in Korea”, International Journal of Project Management, 29, 889–899.