بازخوانی حضور مراتب حیات در ساخته‌ها با رجوع به خانه‌های تاریخی شهر یزد
محورهای موضوعی : بافت تاریخی شهرهای تاریخی ایران
حسین مهدوی پور
1
(استادیار معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد، یزد، ایران)
سید محمد کاظمی
2
(پژوهشگر دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران)
سید علی اکبر کوشش گران
3
(استادیار معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد، یزد، ایران)
کلید واژه: طبقه‌بندی, حیات, مراتب حیات, خانه‌های سنتی, بافت تاریخی یزد,
چکیده مقاله :
عاﻟﻢ هستی، از موﺟودات زنده و غیرزنده تشکیل شده که در منظومه هستی هر یک به فراخور ظرفیت از مرتبه‌ای حیات برخوردار می‌باشند. ساخته‌های انسان نیز از آن حیث که با تغییر و یا تثبیت در شرایط ماده امکانی را برای کشف و یا آفرینش فراهم می‌سازد، دارای این قابلیتی می‌شود که مرتبه‌ای از حیات در آن ایجاد گردد. سازندگان نیز تلاش می‌کنند، آثار و ساخته‌هایی را ایجاد کنند که تا حدودی به این صفت نزدیک باشد. صفتی که در بطن آن حس سرزندگی، دلبازی و مؤلفه‌های کیفی دیگر را تقویت می‌کند. بنابراین سؤال تحقیق بدین گونه مطرح می‌شود؛ چه طبقه‌بندی در رابطه با مراتب حیات در ساخته‌ها می‌توان در نظر گرفت؟ کیفیت فضایی خانه‌های سنتی شهر یزد با حضور مؤلفه‌های حیات چگونه محقق شده است؟ پژوهش حاﺿر در پی ارائه و ﻳا ﭘیشنهاد مرتبه‌بندی مفهوم حیات در ساخته‌ها اﺳﺖ که در آن، ارزش‌ها و وﻳﮋگﻲهای مرتبط با حیات ساخته‌ها با شاﻳستگﻲ بیشتری بازگو شود. از همین رو به نظر می‌رسد این قابلیت در شهرهای دوره‌ی سنت بیشتر قابل شناسایی می‌باشد. در همین رابطه به منظور شناخت دقیق‌تر با رجوع به بافت تاریخی شهر یزد الگوهایی از خانه‌های حیاط مرکزی، گودال باغچه‌دار و خانه باغ انتخاب و طبقه‌بندی نیز در آن‌ها مورد واکاوی قرار می‌گیرد. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و روش جمع‌آوری اطلاعات اسنادی و میدانی می‌باشد. همچنین در چارچوبی مشخص ادبیات تحقیق جمع‌آوری گردیده و پس از تحلیل بر اساس اصل استقراء تلاش می‌گردد مطالب جمع‌بندی گردد. نتیجه آنکه در خانه‌های دوره سنت یزد شش منظومه کلی مرتبط با مقوله حیات قابل شناسایی می‌باشد؛ حیات به مثابه امری وجودی که در همه موجودات ساری است، حیات به مثابه وجهی استعاری، حیات به مثابه وجهی از انرژی، حیات به مثابه وجهی زیستی، حیات به مثابه وجهی روحی و در نهایت حیات به مثابه یک اندیشه تعالی بخش که این موارد استخوان‌بندی تحقیق را شکل می‌دهد.
The universe is made up of living and non-living beings. Based on its capacity, each of them has a level of life. Human creations, because of the change or stability in the conditions of matter, make it possible discover or create and have the ability to create levels of life. The builders’ attempt to create works and structures which is somewhat close to these characteristics. Characteristics in which the sense of vitality, kindness and other qualitative components are strengthened. Therefore, the research emerges to ask such questions; which classification can be considered in relation to the levels of life in constructions? How has the spatial quality of traditional houses in Yazd achieved success with the presence of life components? The present article seeks to present or propose the concept of life classification in structures in which more properly is expressed the values and characteristics related to the life of structures. Therefore, it seems that this feature is more recognizable in traditional cities. In order to understand it precisely with reference to the historical texture of Yazd city, the patterns of the central courtyard houses, sunken garden and garden house are selected and classified. The research is based on analytical and descriptive method along with documentary and field data collection. Also, in a precise framework, all datas are collected and analyzed based on the principle of induction, and summarized the document. The result shows that, in the traditional houses of Yazd, six general systems related to the category of life can be identified. Life as an empirical thing exists in all beings. It looks like metaphorical, energical, biological, and Spiritual aspects. Finally life as an inspiring idea forms the structure of the research.
الکساندر، کریستفر (1392)، سرشت نظم، ترجمه: سیروس صبری، انتشارات: پرهام، تهران.
الکساندر، کریستفر (1381)، معماری و راز جاودانگی، ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
الکساندر، کریستفر (1393)، شهر یک درخت نیست، ترجمه: فرناز فرشاد و شمین گلرخ، انتشارات آرمانشهر، تهران.
ابن منظور، جمال الدین (1414)، لسان العرب، جلد چهارم، ناشر: داراحیاء، بیروت.
اردلان، نادر و لاله بختیار (1380)، حس وحدت، نشر خاک، تهران.
آنتونیادس، آنتونی سی (1381)، بوطیقای معماری، ترجمه احمد رضا آی، جلد دوم، چاپ هشتم، انتشارات: سروش، تهران.
بدوی، عبدالرحمن (1977)، افلوطین عند العرب، اثولوجیا، وكالة المطبوعات، كویت.
بحرینی، سیدحسین (1386). فرایند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
بهشتی، سید محمد (1394)، «بافت تاریخی یا پهنه تاریخی»، مجله چیدمان، سال چهارم، شماره 10، صفحات 18- 23.
بهشتی، سید محمد (1390)، «از خلع ماده تا درک ملکوت»، ماهنامه علمی تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت، سال ششم، شماره 9، صفحات 9-12.
بینش، مسعود (1388)، «زبان مجازی و تفکر استعاری»، تدبیر، شماره 209، صفحات 69-73.
شولتس، کریستین نوربرگ (1386)، معنا در معماری غرب، ترجمه: مهرداد قیومی بیدهندی، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
شولتس، کریستین نوربرگ (1380)، پدیده مکان، ترجمه: نیر طهوری، مجله معمار، شماره 13، صفحات 4-9.
شولتس، کریستین نوربرگ (1388)، روح مکان (به سوی پدیدارشناسی مکان)، ترجمه: محمد رضا شیرازی، انتشارات رخداد نو، تهران.
راﻏﺐ اصفهانی، حسین ابن محمد (1412)، مفردات الفاظ قرآن، انتشارات: دارالقلم، دمشق.
رضوانی، علی‌رضا (1395)، «روح شهر؛ بازتعریفی از شهر، فضا، فضای شهری و تعیین شاخص‌های روحبش»، فصلنامه معماری سبز، سال دوم، شماره چهار، صفحات 55-79.
راپوﭘورت، آیماس (1388)، انسانشناﺳـی مسکن، ترﺟنه: خسرو افضلیان، انتشارات حرفه هنرمند، ﭼاپ اول، تهران.
تهانوی، محمد علی (1996)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، جلد 1، ناشر: مکتب لبنان ناشرون.
حکیم، نگار (1382)، «معماری بیونیک و اندیشه‌های گرگ‌لین»، مجله معمار، شماره 23، صفحات 17-20.
حداد عادل، غلامحسین (1390)، دانشنامه جهان اسلام، جلد 15، انتشارات بنیاد دایره المعارف اسلامی، تهران.
دیبا، داراب و امیرهوشنگ اردلان (1377)، «آن سوی آب و گل»، نشریه آبادی، انتشارات وزارت راه و شهرسازی، شماره 28-27، صفحات 4-12.
سالینگروس، نیکولاس (1393)، ضد معماری و واسازی، ترجمه: زهیر متکی و همکاران، انتشارات سروش دانش، تهران.
سالینگاروس، نیکولاس (1394)، طراحی الگوریتمی پایدار، ترجمه حامد زرین کمری و مریم معیری نیا، ناشر: مترجمان، تهران.
شیعه، اسماعیل (1381)، «آینده شهرسازی ایران، روح زمانه»، فصلنامه معماری و شهرسازی، شماره 64- 65.
دیوگنس، لائرتیوس (1393)، فیلسوفان یونان، ترجمه: بهراد رحمانی، نشر مرکز. تهران.
صدرالمتألهین شیرازی (1381)، اسفار اربعه، ترجمه: محمد خواجوی، جلد 6، انتشارات بنیاد حكمت اسلامی صدرا. تهران.
طهوری، نیر (1381)، «سکونت شاعرانه و ساختن جاودانه (بررسی وجوه تشابه در آراء هایدگر و الکساندر)»، فصلنامه خیال، شماره 3، انتشارات فرهنگستان هنر، صفحات 70-113.
علی‌آبادی، محمد (1391)، «جایگاه عقل در مفهوم پایداری شهر(نگاهی دیگر به مبانی نظری معماری و شهرسازی اسلامی)»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات معماری ایران، صفحات 25-37.
علی‌آبادی، محمد (1397)، «خلاصه‌ای از نظریه (راه جاویدان در طراحی و ساخت در هنر و معماری اسلامی)»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات معماری ایران، شماره سیزده، صفحات 149- 154.
فلامکی، محمد منصور (1367)، فارابی و سیر شهروندی در ایران، انتشارات نفره، تهران.
کلینی، محمدبن یعقوب (1369)، اصول کافی، ترجمه: سید جواد مصطفوی، جلد 1، روایت شماره 12، انتشارات: علمیه اسلامیه، تهران.
گلابچی، محمود و آیدا زینالی فرید (1392)، معماری آرکی‌تایپی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد 2، ناشر: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
محمدی، مقصود (1384)، «تئوری جهان زنده و انعکاس آن در حکمت متعالیه»، فصلنامه خردنامه صدرا، شماره 40، صفحات 10- 15.
مولوی، جلال‌الدین (1384)، شرح مثنوی معنوی، تصحیح: محمد جواد شریعت، انتشارات اساطیر، چاپ 1، جلد چهار، تهران.
مؤذن سجاد، هادی ندیمی و رضا ابویی (1394)، «ادب حضور در محضر اثر تاریخی»، فصلنامه صفه، شماره 70، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، صفحات 5- 18.
نصر، طاهره (1393)، «واکاوی معنای هویت در سنجش پارادایم (تحلیل جایگاه هویت بخشی در بافت شهر)»، فصلنامه هویت شهر، سال هجدهم، شماره هشتم، صفحات 13-26.
ندیمی، هادی (1393)، یادداشتهایی بر معماری خوب، از کتاب ضد معماری و واسازی، انتشارات سروش دانش، تهران، صفحات 23-29.
نقی زاده، محمد (1395)، «فضای حیات طیبه: شهر آرمانی اسلام»، فصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره 9، صفحات 193- 196.
نقره‌کار، عبدالحمید، حیدر جهان بخش و مهدی حمزه نژاد (1396)، انسان طبیعت معماری، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
Portoghesi, P. (1974), Le Inibizioni Dell, Architettura Moderna. Roma: Bari.
Halparin, L (1972), cities, Massachusetts, the MIT press.
URL1: https://fa.wikipedia.org.
URL2: https://www.britannica.com/search?query=life.